تاريخ : پنجشنبه چهاردهم شهریور ۱۳۹۲
نکته اول:1- هدف
هدف مقصد برنامه ریزی است.لذا قبل از این که به
برنامه فکر کنیم اول باید هدف مان از برنامه ریزی معلوم کنیم.انسان بی هدف مثل
کشتی بی بادبان است.سردرگم وپریشان است. اگر هدف داشته باشیم سختی را بهتر تحمل
می کنیم ودر برابر مشکلات مقاومت می کنیم.شما هیچ عالم ودانشمندی را سراغ
ندارید که به آسانی وبدون تحمل رنج وسختی به جایی رسیده باشد.
اگر هدف داسته باشیم :
الف) جهت فعالیت های مان مشخص است ومعلوم است که باید کجا برویم لذا دیگر سردرگم نیستیم.
ب) انگیزه ما برای رسیدن به آن افزایش می یابد وفعال تر می شویم.
ج) علاقه ما به تحصیل زیاد می شود وقدرت یادگیری وفراگیری در ما افزایش می یابد.
برای اینکه هدف را درست انتخاب کنید به نکات زیر دقّت نمایید:
الف- درتعیین هدف توانایی های خود را در نظر بگیرید: اگر ما اهدافی را انتخاب کنیم که قدرت وتوان لازم را برای رسیدن به آن نداشته باشیم ممکن است شکست بخوریم واین شکست باعث می شود تا اعتماد به نفس ما آسیب ببیند وخود را انسانی ناتوان فرض کنیم.مثلاً اگر نمره ی ریاضی شما تاکنون 10 بالاتر نرفته در نظر گرفتن نمره ی 18 برای امتحان پیش رو دشوار است وشما را به اضطراب می اندازد.ویا اگر روزانه 1 ساعت بیشتر درس نمی خواندید،پیش بینی روزانه 5 ساعت برای شروع منطقی نیست. هنر انسان های موفق وپیروز این است که در جهت استعدادی که دارند هدف گذاری کرده وگام بردارند. مثلاً کسی که استعداد فنّی وحرف های او به اثبات رسید ه باید در رشته خود ادامه تحصیل دهد در غیر این صورت یعنی گام برداشتن در مسیری که نهایتاً اورا از استعداد خود دور می کند ونتیجه ی آن جز شکست در تحصیل وزندگی نخواهد بود.
ب – در تعیین هدف، علاقه ورغبت خود را در نظر بگیرید: انسان ها معمولاً به چیزهایی که دوست دارند گرایش پیدا می کنند.درس های که دوست دارند بهتر یاد می گیرندودرس معلمی را که دوستش دارند بهتر می خواند.بنابراین هر چقدر موضوعی را که به عنوان هدف بر می گزینیم برای ما جذابتر باشد،انگیزه ما نیز برای رسیدن به آن افزایش می یابد.
ج- در تعیین هدف امکانات وشرایط را در نظر بگیرید: امکانات ومنابعی که در اختیار ماست نیز تعیین کننده هستند، چراکه اگر هدف ومقصودی را برای خود برگزینیم ولی امکانات لازم را برای رسیدن به آن فراهم نکنیم کار ما دشوار خواهد بود. منابع آموزشی خور را بیابید.منابع آموزشی شامل مطالب درسی، معلمان وهمکلاسی ها می شوند.
د-اهداف کلّی وبزرگ را به اهداف جزیی وکوچک تقسیم کنیم: مثلاً اگرهدف نهایی شما قبولی در رشته پزشکی است؛ باید ابتدا به فکر تقویت دروش اختصاصی- موفقیت در امتحانات ترم- امتحانات نهایی وپیش دانشگاهی که اهداف کوچکتری هستند باشید و آنها را به عنوان هدف انتخاب نمایید.بدیهی است موفقیت در هدف های کوچک، شمارا به مطلوب اصلی وهدف نهایی می رساند.
نکته دوم: 2- برنامه ریزی، مداومت واستمرار بعضی از بچه ها فکر می کنند برنامه ریزی صرفاً نوشتن دروسی است که باید مطالعه کنند وزمان بندی آن است.درست است که چنیش دروس وتعیین زمان لازم برای آن ونهایتاً نوشتن یک برنامه، اهمیت دارد ولی آنچه یک برنامه را موثر وکارآمد می کند، بکار بستن برنامه وتداوم برنامه است. بعضی از دانش آموزان هفته های اول برنامه را اجرا می کنند ولی در ادامه از برنامه جا می مانند و نمی توانند به صورت مستمر برنامه را ادامه دهند که این خود می تواند دلایل متعددی داشته باشد. مثلاً در تنظیم برنامه، اصول برنامه ریزی رعایت نشده ویا هدفی منطقی وواقع بینانه پیش بینی نشده است ویا اصلاً خود دانش آموز انگیزه واراده ی لازم را نداشته باشد ویا دلایل دیگر. بنابراین آنچه مهم است این است که ما صبورباشیم ودر یک دوره ی کوتاه، برنامه ی تنظیمی خود را ارزیابی کنیم تا امکان استمرار و تداوم برانامه فراهم گردد.قدر مسلم اگر یک برنامه به دل دانش آموز ننشیند واحساس کند در زندان برنامه گرفتار شده است، این برنامه فرو می پاشد ونیمه کاره رها می شود.
نکته سوم:3- برنامه ریزی ونقشه ی راه :مسلماً هرکس که هدفی را در ذهن می پروراند، راه های رسیدن به آن هدف وآرزو را نیز مرور می کند وتلاش می کنداز بین طرح ها ونقشه های که به ذهنش می رسد بهترین طرح ومسیر را برای رسیدن به مقصود خویش انتخاب نماید. به عبارتی دیگر،وقتی دانش آموزی به فکر برنامه ریزی می افتد در حقیقت در حال طرح ریزی وریختن نقشه ای است تا به کمک آن بتواند آسان تر به هدف خود برسد.در تنظیم این نقشه دشواری های راه شناسایی می شود، امکانات ومنابعی که می توان از آن ها استفاده کرد ملاحظه می شود وزمان رسیدن به هدف برآورد می شود.نهایتاً این که بدون طرح ونقشه وبدون یک برنامه ی مکتوب وروشن هرگز نمی توانیم به موفقیّت فکر کنیم. از انتقادها تا حد ممکن استفاده کنید.
نکته چهارم:4- برنامه ریزی،نظم ومنطق نظم در امور همواره مورد توصیّه ی دانشمندان وبزرگان دین بوده ویکی از از رموز موفقیت انسان های بزرگ به حساب می آید.شاید شما شنیده باشید که می گویند بعضی ساعت خود را با فلانی تنظیم می کنند.برنامه ریزی نوعی نظم بخشی به امور است وزمان در کنترل انسان برنامه مدار است. از سوی دیگر برنامه ریزی با منطق نیز سازگاری دارد.چرا که انسان را از سردرگمی وبی هدفی نجات می دهد وموجب منظّم شدن افکار ورفتار ما می شود.
نکته ی پنجم: 5- برنامه ریزی وایجاد تغییرات مطلوب اگر اصول برنامه ریزی رعایت شده باشد، دانش آموز نتایج آن را در کوتاه مدّت وبلند مدّت مشاهده می نماید.به عبارت دیگر تغییراتی که بعد از برنامه ریزی در شیوه ی زندگی ویا در پیشرفت تحصیلی (نمرات) او ایجاد می شود،رضایت خاطر دانش آموزان را فراهم می سازد.بدیهی است اگر دانش آموز اصول برنامه ریزی رارعایت نکند تغییری در شرایط تحصیلی او ایجاد نمی شود واین مسئله دلسردی واحساس شکست را برای او در پی دارد واو را نسبت به برنامه ریزی بدبین می نماید. نقش برنامه ریزی در موفقیت تحصیلی وقتی دانش آموز،سال سوم راهنمایی را با موفقیّت سپری می کندووارد دوره متوسطه می شودبطور طبیعی دوست دارد به تحصیلات خود ادامه داده وسال های موفقیّت آمیز دیگری را پشت سر بگذارد وهیچ یک از دانش آموزان به فکر ترک تحصیل ویا نیمه کاره رها کردن زحمات خود نمی باشند. مگر آنکه شرایط محیطی با اهداف وانگیزه های دانش آموزان مطابقت نداشته باشد ودانش آموز علی رغم میل باطنیش به رها کردن درس ومدرسه شود. از طرفی دانش آموزان در اولین سال تحصیل در دوره ی متوسطه با شناخت بهتری که از توانایی ها واستعداد ها وانتظارات خود پیدا می کنند مسیر ادامه تحصیل خود را برای سال های بعد با انتخاب رشته مشخص
می کنند.بعضی از بچه ها ترجیح می دهند با ادمه تحصیل در رشته های کاردانش وفنی حرفه ای به مسیر خود ادامه دهند وبعضی دیگر با انتخاب رشته های نظری بحث خود را ادامه تحصیل و ورود به دانشگاه جست وجو می کنند. به طور مرتب برنامه های خود را با شرایط سازگار سازید.
بی تردید برنامه ریزی برای هر گروه لازم وضروری است.چرا که اصولاً موفقیت در رسیدن به اهداف (در هر درجه ای که باشد) مستلزم برنامه ریزی است ولی نوع برنامه ومیزان وقت گذاری برای دروس در گروه اول (فنی حرفه ای وکاردانش)وگروه دوم (شاخه نظری) متفاوت است.یعنی حجم محتوای مطالب درسی وساعات حضور در کلاس درس برای گروه اول ودوم یکسان نیست. بنابراین برنامه های آنان نیز می باید متفاوت باشد.
لذا به کلیه ی دانش آموزان به خصوص کسانی که قصد ادامه تحصیل در شاخه ی نظری وشرکت در آزمون کنکور دارند، توصیه می کنیم نکات زیر را در نظر داشته باشند:
1- از همین ابتدا برنامه ریزی را شروع کنید تا رفته رفته به برنامه ریزی عادت کنید.اگر موفق شدید؛ مطمئن باشید شب های امتحان ارام ترین شب ها برای شماست. ومی توانید قبل از آزمون تا حدود زیادی نمره ی خود را حدس بزنید.
2- برای این که دانش آموز موفقی باشید بین 3تا 4 ساعت نیاز به مطالعه ومرور دروس دارید. اگر سخت بود با 2 ساعت شروع کنید وبه تدریج اضافه کنید.
3- فعالیت های خارج از مدرسه (فوق برنامه) را نیز حتماً در برنامه بگنجانید واز آن غافل نشوید(مثل کلاس های قرآن، ورزشی وزبان).
4- رابطه ی خود را بادوستانتان طوری تنظیم کنید که برنامه ی شما آسیب نبیند. یاد بگیرید که در صورت ضرورت به دوستانتان «نه» بگویید.
5- با توجه به تاثیر بسیار مهم انتخاب دوست در زندگی، کسانی را به دوستی برگزینید که اهداف آنها با شما مطابقت داشته باشد.
6- حتماً دروس همان روز را همان روز مرور کنید وتکالیفش را انجام دهید.
7- هرچقدر در کلاس درس شرکت فعالانه داشته باشید، میزان یادگیری شما افزایش می یابد وزمانی را که برای مطالعه وفهم مطالباختصاص می دهید، کاهش می یابد.
8- همیشه درس ومدرسه برای شما اولویت اول باشد وسایر برنامه ها می باسد در اولویت بعدی قرار گیرد.
9- با افراد موفق وتحصیل کرده صحبت کنید واز تجارب آن ها بهره بگیرید تا باعث افزایش انگیزه خود شوید.
10- حتماً اصول برنامه ریزی را یاد بگیرید وبه آن عمل کنید فراموش نکنید که موفقیت فقط با خواستن به دست نمی آید، بلکه باید مهارت کافی داشت وبه آن عمل کرد.
11- برای دروسی که قوی هستید، وقت کمتری بگذارید وبرای دروس ضعیف وقت بیشتری اختصاص دهید. به عبارت دیگر بین دروس تعادل ایجاد کنید.
12- فهرستی از تواناییهای خود تهیه کنید .این کار به تشکیل اعتماد به نفس در شما کمک می کند. خود را با دیگران مقایسه نکنید. برای این که هرکسی مسایل خاص خودش را دارد که ما از آن بی اطلاع هستیم. بنابراین خودتان را باگذشته خودتان مقایسه کنید وبرای پیشرفت ، خودتان را تشویق کنید.
13- موفقیت با انزوا وگوشه گیری به دست نمی آید.لذا سعی کنید بخش از اوقات خود را به امور خانوادگی وهمکاری با اعضای خانواده اختصاص دهید.
14- از حداقل امکانات خود حداکثر استفاده را ببرید.در این راستا از خلاقیت های فردی خود کمک بگیرید.مثلاً اگر خانه برای درس خواندن مناسب نیست راهش درس نخواندن نیست، بلکه پیدا کردن مکانی برای درس خواندن است. مثل کتابخانه ویا... .
15- سوالات کنکور از کتاب های درسی استخراج می شود، بنابراین اگر کتاب را خوب بخوانید هم در امتحانات موفق هستید وهم در کنکور. سال سومی ها وکنکوری ها: اکنون شمارش معکوس برای شما آغاز شده است .
اگر تا الان برنامه ی منسجمی نداشته اید بازهم می توانید موفق شوید به شرط آنکه بخواهید وسعی کنید با یک برنامه ی منسجم ومنطقی کار را شروع کنید (از اصول برنامه ریزی غافل نشوید)در این راه علاوه بر نکات ذکر شده به این نکات نیز توجه ویژه داشته باشید:
1- توجه داشته باشید قبولی در کنکور اسان است ولی قبولی در رشته ی مورد نظر ومکان دلخواه نیاز به تلاس مستمر وبرنامه ریزی قوی دارد.
2- کنکور با امتحانات دبیرستان متفاوت است.کنکور رقابتی است .یعنی گاهی زدن یا نزدن یک تست می تواند سرنوشت ساز باشد در حالی که در امتحانات دبیرستان حد نصاب قبولی 10 است.
3- در کنکور همه ی درس ها مهم هستند بنابراین شما نباید بعضی از دروس را حذف کنید وصرفاً به یادگیری چند درس تخصصی اکتفا کنید .(گاهی زدن یا نزدن یک تست تعیین کننده است)
4- سوالات کنکور هم از دروس پیش دانشگاهی(چهارم دبیرستان) می آید وهم از دروس پایه، بنابراین مواد هر دو بخش را جدی بگیرید.
5- امتحانات دوره متوسطه در حال حاضر تا 20درصد در کنکور تاثیر دارد ودر اینده ورود دانشگاه ها براساس عملکردتحصیلی وامتحانات نهایی خواهد بود .بنابراین برای آن دروس هم برنامه ریزی ویژه ای داشته باشید.
6- برای این که همیشه آمادگی انجام یک کار را داشته باشید باید به دفعات آن را تکرار کنید. اگر وضعیت نمرات شما در دروس پیش دانشگاهی (چهارم دبیرستان) ویا دروس پایه ی سوم دبیرستان خوب نیست، باید به فکر جبران کار باشید. واگر نمرات امتحانی شما در دبیرستان مطلوب است، لزوماً به معنای تضمین موفقیت شما در کنکور نیست چرا که شکل کاری در کنکور با امتحانات دبیرستان کاملاً متفاوت است.
7- دانش آموزانی که خود را برای کنکور آماده می کنند باید توان خود را هم در امتحانات تشریحی وهم در آزمون های تستی افزایش دهند. برای این منظور منابع ونمونه سوالات سال های گذشته بسیار کمک کننده می باشد.
8- هرچقدر که به زمان برگزاری کنکور نزدیک می شوید، باید تمرکز خود را روی مرور ویادآوری وتمرین های تستی متمرکز کنید.بنابرای شرکت در آزمون های مرحله ای وکنکورهای آزمایشی بسیار اهمیت دارد.
9- سعی کنید مشکلات درسی وضعف های تحصیلی خود را جدی بگیرید وبرای رفع آنها حتماً چاره ای بیندیشید.در این راستا می توانید از کتاب های درسی، دوستان قوی تر، کلاس های تقویتی و... بهره بگیرید.
10-در هر شرایطی سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید.با تلاش مستمر وتوکل بر خدا مطمئناً موفق می شوید.
اثرات وفواید برنامه ریزی مطلوب: اگر بتوانید در زندگی تحصیلی خویش از یک برنامه ریزی مناسب تبعیت کنیدوامور تحصیلی و روزمره ی خود را در قالب برنامه ای پیش تعیین شده تعریف نمایید.نه تنها موفقیت تحصیلی شما تضمین می شودبلکه به فنونی دسترسی پیدا می کنید که می تواند سایر ابعاد شخصی واجتماعی زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده وضریب آرامش وپیشرفت شما را در سایر عرصه ها ارتقا بخشد.
این اثرات ونتایج سودمند عبارتند اند از:
1- برنامه ریزی روشی مناسب برای پاسخ به نیازهای شما است.
2- برنامه ریزی موجب تمرکز می شود.
3- برنامه ریزی باعث کاهش اضطراب وفشار روانی می شود.
4- برنامه ریزی باعث تقویت اراده وقدرت تصمیم گیری می شود.
5- برنامه ریزی موجب خوش بینی به آینده وامیدواری است.
6- برنامه ریزی موجب خود نظم بخشی می شود.
7- برنامه ریزی، خود ارزیابی را تسهیل می کند.
8- برنامه ریزی، مدیریت زمان را در پی دارد. از دیگران بخواهید از شما امتحان بگیرند. بعضی ها فکر می کنند اگر بخواهند برنامه ریزی کنند زمان را از دست می دهند وکارهای شان انجام نمی شود.در حالی که دانشمندان معتقدند 8 دقیقه صرف زمان برای برنامه ریزی روزانه می تواند یک ساعت زمان را برای شما ذخیره نماید.
اصول برنامه ریزی:یک برنامه ریزی موفق مبنی بر اصولی است، که این اصول هر کدام سهم به سزایی در یک برنامه ریزی کارآمد دارند. بنابراین رعایت این اصول وتوجه دقیق به آنها برای دانش آموزان بسیار ضروری است .
این اصول عبارتند از:
1-خودشناسی :قبل از برنامه ریزی یک بار خود را مرور کنید به قول خودتان از خودتان آمار بگیرید. ببینید توانایی ها ومحدودیت های شما کدامند، نقاط ضعف وقوت شما در کجاست مثلاً چقدر در گذشته آدم با اراده ای بوده اید؟چقدر حاضرید لذت ها وتفریحات آنی ومقطعی را برای رسیدن به یک امتیاز درازمدت وهمیشگی به تاخیر بیندازید ویا نادیده بگیرید.آیا می توانیدبه دوستی که بی موقع زنگ زده ویا شمارا دعوت به کاری که آمادگی آن را ندارید، نه بگویید؟ از نظر شخصیتی شما چه جور آدمی هستید. با نظم و ترتیب هستید و یا این که اگر کسی به اتاقتان بیاید وحشت می کند، گوشه گیر و خجالتی هستید و یا این که از آن طرف افتاده اید و کلی دوست و رفیق دارید و همه از شما انتظار دارند. آدم صبور و با ظرفیتی هستید یا عجول و بی جنبه. به چه چیزهایی عادت دارید؟ مثلا عادت دارید در همهی شرایط موزیک گوش کنید حتی در حمام. عادت دارید شب ها زود یا دیر بخوابید؟ عادت کرده اید بعد از آمدن از مدرسه حتما بخوابید؟ لازم نیست به جنگ خود بروید، درست است که برنامه ریزی شما را محدود می کند ولی این محدودیت نباید زندگی عادی و بعضی از عادات و فعالیت های شما را مختل کند. بلکه باید با درنظر گرفتن خصوصیات خویش برنامه ریزی کنید. طبیعی است بعد از مدتی می توانید آرام آرام نقاط ضعف خود را کاهش دهید و یا عادات خوب را جایگزین عادات نامطلوب نمایید. تاکید میکنیم به تدریج و گام به گام.
2-واقع بینی اگر فکر شما فعالیت های متنوعی داشته باشد، کارآیی بیشتر ی خواهید داشت . اگر می خواهید با برنامه ریزی تحصیلی به پیش بروید، معنایش این نیست که برنامه های شما باید تماما درس، مشق، مطالعه و تست باشد. بلکه شما با برنامه ریزی زندگی می کنید. لذا فهرستی از کارهای روزانه ی خود را که حتما باید انجام دهید تهیه و سعی کنید آن را در برنامه ی خود بگنجانید، مثلا وقتی برای باشگاه، زمانی برای کلاس زبان، زمانی برای استراحت و زمانی برای عبادات و امور اجتماعی. مهم این است که برنامه محور باشید نه صرفا درس محور. از طرفی آن چه را که از خود میخواهید با توانایی ها و استعداد شما تناسب داشته باشد و در آخر این که سعی کنید متناسب با موضوع فعالیت، زمان مناسب پیش بینی کنید نه این که برای کاری که 3 ساعت وقت می برد یک ساعت وقت پیش بینی نمائید.
3- فرد محوری هر کس برای خود برنامه ریزی می کند؛ یعنی برنامه اش با توجه به عادات، ویژگی های شخصیتی و اهداف خودش تنظیم شده است و نمی توانیم از روی آن برنامه کپی بگیریم و به هر کس که دوستش داریم یک نسخه بدهیم و یا این که نمی توانیم به مشاور یا معلم راهنما بگوییم که یک برنامه تحصیلی به من بدهید. مشاور یا راهنما فقط می تواند به شما کمک کند که در تنظیم برنامه چه اصول و نکاتی را رعایت کنید و یا انگیزه ی شما را افزایش دهد و یا در هدف گذاری به شما کمک کند. اصولاً انسان ها با یکدیگر متفاوتند و زیبایی آفرینش به همین تفاوت هاست. بنابراین خود را با دیگران مقایسه نکنید، با خودتان مقایسه کنید. ببینید آیا تواناییهایی که خداوند در وجود شما قرار داده همین است.
4-ایمان به برنامه و مثبت اندیشی به برنامه ریزی درست خود در رسیدن به هدف شک نکنید. مطمئن باشید اگر کشتی زمان شما بدون بادبان برنامه ریزی باشد ممکن است گرفتار موج یا طوفان شود. ولی اگر با برنامه حرکت کنید به لطف بادبان و ناخدایی مثل شما یقینا به ساحل می رسد. اگر در اوایل کار دیدید، آن گونه که می خواهید نتیجه نمی گیرید خیلی نگران و مضطرب نباشید. مهم این است که شما موفق به برنامه ریزی شده اید و این موفقیت، بسیار بزرگ است. لازم نیست از خود انتظار 100 درصد موفقیت را داشته باشید به خصوص در ابتدای کار. برای افزایش کارایی برنامه بررسی کنید و ببینید چه مشکلی وجود دارد شاید چیزی را جا انداخته اید و یا نکته ای را نادیده گرفته اید. بنابراین اگر اصل مفید بودن برنامه را باور داشته باشید قدرت تحمل سختی در شما افزایش می یابد و می توانید تا آخر ادامه دهید. شما می گویید فوتبال 90 دقیقه است و یا شاید بیش تر. معنایش این است که باید امیدوار بود، همراه بود و برنامه را رها نکرد. روان شناسان می گویند عمل و رفتار شما از افکار شما سرچشمه می گیرد اگر مثبت فکر کنید رفتار شما نیز در همان جهت است. اگر غزل یأس و ناامیدی بخوانید وضع کاملأ متفاوت است.
6-خلاقیت اگر می خواهیم یک برنامه ریزی مؤثر و مطلوب داشته باشیم، باید قدرت خلاقیت خود را افزایش دهیم. خلاقیت یعنی توانایی تولید یک فکر جدید و یا بوجود آوردن شیء جدید. اصلا فکر نکنید که آدم هایی که چیز جدیدی کشف می کنند و یا وسیله ای را اختراع می کنند از کره ی مریخ آمده اند و یا ضریب هوشی آن ها در حد نابغه است. خلاقیت مثل بسیاری از مواهب خدادادی در وجود همه ی ما قرار دارد. بعضی ها قفل آن ها را باز می کنند و از آن برای افزایش کیفیت زندگی خویش استفاده می کنند و بعضی دیگر ترجیح می دهند که از آن استفاده نکنند و آهسته بروند و آهسته بیایند که گربه به آن ها شاخ نزند. برنامه ریزان خلاق دارای ویژگی های زیر می باشند : * همیشه فکر خود را باز نگه می دارند، هیچ چیز را بدون پاسخ رها نمی کنند دقیقا مثل کودکانی که با سؤال های متعدد والدین خود را کلافه میکنند .اگر در حین برنامه ریزی به مشکلی برخورد کنند زانوی غم بغل نمی گیرند، بلکه می نشینند و فکر می کنند که چه راه حل هایی برای حل مشکل وجود دارد. (این یعنی تفکر خلاق) راه حل های متعدد را فهرست می کنند. نگران نباشید که بعضی از پاسخ ها بی ربط است. اتفاقا از همین پاسخ های به ظاهر بی ربط اختراعات جدید صورت می گیرد. مثلا جاذبه ی زمین حاصل این سؤال بود که در ذهن نیوتن شکل گرفت که چرا سیب از درخت افتاد و به سرش خورد. این سیب بر سر هزاران انسان دیگر نیز خورد ولی... فقط در مکان های مورد نظر مطالعه نکنید بعضی موقع در جاهای شلوغ نیز مطالعه نمایید.
* قدرت ابتکار دارند. یعنی همیشه سراغ پاسخ های کلیشه ای و تکراری نمی روند، بلکه سعی می کنند یک اثر هنری جدید خلق کنند. روشی را برای مطالعه ی بهتر آزمایش کنند. *قدرت تخیل دارند. مثلا اگر کسی بتواند زندگی انسان ها را در سی صد سال دیگر تجسم کند یعنی، به وسیله ی قدرت تخیل ذهن خود را فعال کرده است. تخیل می تواند مبتنی بر واقعیات باشد و یا آرزومند انه و رؤیایی، گاهی هم برنامه ها و نقشه های آیندهی خود را تجسم می کنیم.
* افراد خلاق انعطاف پذیرند. یعنی همیشه از یک راه به منزل نمی روند و یا یک راه برای حل مساله ندارند. بلکه همواره این آمادگی را دارند که روش های جدید را بررسی کنند و بهترین روش را برگزینند. مثلا یک راننده ی تاکسی خطی را درنظر بگیرید. گاهی از مسیرهایی می روند که مسافر را در کوتاه ترین زمان و با حداقل استهلاک اتومبیل به مقصد برسند. درحالی که یک راننده ی غیرخلاق و ناآشنا به مسیرهای میانبر،خود و مسافران را به زحمت می اندازد. در برنامه ریزی نیز انعطاف پذیری بسیار مهم است.
خلاصه اینکه افزایش خلاقیت در برنامه ریزی موجب می شود: - احساس رضایت شما از برنامه بیش تر شود.
- احساس رضایت شما از خودتان به عنوان یک انسان منحصر به فرد بالا میرود.
- قدرت تفکر شما افزایش می یابد و توانایی های دیگر شما توسعه پبدا می کند.
7-ارزیابی مستمر انجام برنامه ریزی به خصوص اگر در ابتدای راه باشیم، بیش تر احساسی و بر پایه ی انتظارات غیر واقع بینانه ی ما است. لذا طبیعی است که اشکالاتی داشته باشدما باید توجه داشته باشیم که قرار نیست برنامه ای که برای خود تنظیم می کنیم، همیشگی باشد بلکه مستلزم این است که ما در پایان یک دوره (مثلا یک هفته) مورد ارزیابی قرار دهیم و چنان چه لازم باشد، اصلاحات لازم را اعمال نماییم. اهمیت این ارزیابی در هفتههای اول بسیار بیشتر است. برای این که در این فرصت عادات و توانایی های ما با اهداف مان هماهنگ می شود و نهایتأ منجر به تهیه ی یک برنامه ی با ثبات تر می گردد. بنابراین کاملاً طبیعی است زمان بندی خوب کلید موفقیت در مطالعات واساس دوری از مشکلات است. که شرایط زندگی ما گاهی دچار تغییراتی گردیده و برنامه های درسی مدرسه نیز دچار تغییرات می شوند و به تبع آن تغییرات ، برنامه ی ما نیز متناسب با تغییرات با اصلاحاتی همراه می شود. البته ذکر این نکته بسیار ضروری است که برای تغییر برنامه حتماً دلایل منطقی داشته باشیم و در پایان یک دوره ی آزمایشی (تقریبأ 3 الی 4 هفته) باید برنامه ها به ثبات برسد.
در یک تقسیم بندی کلی می توان این عوامل را به دو دسته تقسیم نمود.
1- عوامل درونی( فردی ) 2 - عوامل بیرونی
1- عوامل درونی: یعنی همه ی آن چه که به خود فرد باز می گردد مثلاً :
- میزان اعتقادی که به برنامه و هدف دارد.
- میزان اعتماد به نفس دانش آموز هنگام زمان بندی، فعالیت هایی را که بازده یادگیری بالاتری دارند در نظر داشته باشید.
- میزان توانایی های ذهنی و هوشی دانش آموز
- میزان بهره مندی از سلامت جسمانی
- خود پنداره ی مثبث
- میزان اطلاعات و مهارت برنامه ریزی
2 _ عوامل بیرونی . علاوه بر اراده و تلاش خود دانش آموز عواملی دیگر نیز می تواند بر موفقیت برنامه تاثیر بکذارد، که عبارتند از: خانواده، مدرسه و دوسنان و ... .
جو خانوادگی : وقتی شما برنامه ریزی می کنید بخش اصلی برنامه را باید در خانه پی گیری کنید و شما در محیط خانه به آرامش نیاز دارید. اگر والدین و سایر اعضای خانواده به حقوق شما احترام بگذارند و با شما همکاری کنند مطمئناً ضریب موفقیت برنامه ی شما و به تبع آن موفقیت تحصیلی شما افزایش می یابد ولی اگر این همکاری وجود نداشته باشد، مثلاً والدین مدام در مشاجره و درگیری باشند برادران و خو اهران بدون درنظر گرفتن شما در خانه همکاری نکنند و صدای تلویزیون را بالا ببرند، محیط آرام شما را به هم بزنند ، طبیعی است که بخش اعظم انرژی روانی شما به هدر می رود ونمی توانید روی برنامه تمرکز نمایید.
جو آموزشگاه : یکی دیگر از عواملی که نمی توان از کنار آن به سادگی گذشت اثر مدرسه و عوامل انسانی آن می باشد. اگر مدرسه دارای شاخص های مناسبی باشد مثلاً به آموزش و پرورش اهمیت بدهد، دبیران خوب و شایسته انتخاب نماید، از مشاور تحصیلی توانمند برخوردار باشد تا مرتباً امور روزانه ی دانش آموز را از طریق یک ارتباط سه جانبه (دانش آموز _ مدرسه _ خانه) پیگیری نماید، مطمئناً برنامه ریزی ما نیز به موفقیت نزدیکتر خواهد بود. اما اگر مدرسه مشکلاتی داشته باشد، شما باید بخشی از توان ذهنی خود را به مشکلات ناشی از کاستی های مدرسه اختصاص دهید.
دوستان : دوستان در تمامی ابعاد زندگی می توانند بسیار اثرگذار باشند. قابل ملاحظه است. مثلاً دوستان می توانند با بیشنهادهای خوب و سازنده به شما در موفقیت برنامه ی درسی کمک کنند. ولی گاهی دوستان از موقعیت خود سوء استفاده نموده با پیشنهادهایی از قبیل رفتن به سینما، پارک، بازی و ... گفتن حالا امروز را بی خیال شو، بچه ی درس خوان، پروفسور، می توانند شما را تحریک کرده و اسباب تزلزل فکر و برنامه را فراهم نمایند. فراموش نکنید علی رغم مشکلات محیطی، باید با اتکا به تو انمندی های فردی و برنامه ریزی مطلوب، اثرات این مشکلات به حد اقل برسانید و در راه رسیدن به اهدافی که دارید گام بردارید چون همیشه کنترل مسایل محیطی در اختیار ما نیست.
چگونه برنامه ریزی کنیم؟ حال که براهمیت برنامه ریزی در رسیدن به موفقیت تحصیلی پی بردیم و اصول و فواید یک برنامه ریزی مؤثر را شناختیم به تدریج نحوه ی برنامه ریزی را می آموزیم. بنابراین باید گام های زیر را بردا ریم:
گام اول : تعیین نوع برنامه
گام دوم : تعیین روش برنامه
گام سوم : تهیه ی فهرستی از فعالیت های روزانه
گام چهارم: تعیین زمان مناسب برای هر فعالیت
گام پنجم : اولویت بندی فعالیت ها
گام ششم : تهیه و تنظیم جدول برنامه
گام اول : تعیین نوع برنامه برنامه ریزی بهترین وسیله برای مرتب کردن، سازمان دادن امور و نهایتاً خود نظم بخشی است. برنامه ریزی صرفأ یادداشت کردن کارهای روزانه نیست بلکه تکنیکی است که به وسیله ی آن می توان با مدیریت زمان و چینش درست کارها بهتر به اهداف پیش بینی شده رسید. ابتدا کارهای مهم وبزرگ را انجام دهید وسپس به سراغ کارهای کوچک وآسان بروید.
لذا متناسب با حجم تکالیف و هدف هایی که داریم برنامه ها در قالب های زیر ریخته
می شوند : 1- روزانه 2- هفتگی 3- ماهانه 4- سالانه 5- سالانه
البته قالب های دیگری نیز وجود دارد مثلا 5 ساله و 20 ساله که خیلی به موضوع بحث ما مربوط نمی شود. بهترین و مناسب ترین برنامه ای که برای دانش آموزان در حال تحصیل مناسب می باشد برنامه ی هفتگی است.
استفاده از برنامه ریزی هفتگی چند مزیت دارد:
- با حوصله ی دانش آموزان هماهنگ تر است.
- نه خیلی کوتاه مدت (روزانه) و نه خیلی درازمدت (ماهانه، فصلی) است.
- به سرعت می توان برنامه را ارزیابی و اصلاحات لازم را اعمال نمود.
- زود، نتیجهی کار خود را میبینیم، احساس پیشرفت میکنیم و این امر باعث دل گرمی و تقویت انگیزهی ما میشود.
گام دوم - تعیین روش برنامه به طور کلی روش های برنامه ریزی را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
الف) برنامه ی زمان (ساعت) محور: یعنی ابتدا ساعات روزانه ی خود را تنظیم کنید و سپس هر درس و برنامه را در داخل آن ساعات بگنجانیم. مثال 1:
ب)برنامه ی تکلیف محور: در این نوع برنامه ریزی ابتدا دروسی را که باید بخوانیم مبنا قرار می دهیم و سپس زمان مناسب برای هر درس را پیش بینی می کنیم. مثال 2:
روش خود را مرحله به مرحله محاسبه کنید. هر یک از روش های فوق دارای نقاط قوت و ضعف است. شما می توانید هر دو نمونه را آزمایش کنید و ببینید کدام یک بیش تر با سلایق و شرایط روانی شما هماهنگ تر است. هر یک را انتخاب کردید آن روش می تواند برای شما کمک کننده باشد.
گام سوم - تهیه ی فهرست از فعالیت های روزانه قبل از این که دست به کار شوید ابتدا کارها و فعالیت هایی را که می باید انجام دهید را فهرست کنید.
مثلا برای نمونه یک دانش آموز می تواند بخشی از امور زیر را برای خود لیست نماید.
1- انجام تکالیف دروس همان روز و مرور آن ها
2- مرور دروسی که فردا در برنامه ی مدرسه دارد.
3- رفتن به کلاس زبان
4- شرکت در نماز جماعت
5-دیدن تلویزیون و بودن در کنار خانواده
6-استفاده از کامپیوتر و اینترنت
7- خواب روزانه
8- بودن با دوستان و ...
گام چهارم – تعیین مدت زمان برنامه اگر قرار باشد ما برنامه ی زمان محور یا تکلیف محور را بر گزینیم در هر دو شکل آن باید بدانیم برای انجام اموری که فهرست کرده ایم به طور متوسط در روز چه قدر وقت نیاز داریم. هرچند دانش آموزان به تناسب نوع مدرسه و شیفت کاری با یکدیگر متفاوتند ولی اغلب دانش آموزان روزانه حداقل 6 ساعت از وقت خود را در مدرسه سپری می کنند. بنابراین مدت زمانی که در اختیار دارند از زمانی که به منزل
می رسند تا وقت خوابیدن است. خلاصه این که هر دانش آموزی به تناسب شرایطی که دارد می تواند بین 7 تا 10 ساعت برنامه ریزی کند.
گام پنجم - اولویت بندی و تعیین انجام کارها پس از این که مدت زمان لازم را برای انجام تکالیف و امور تحصیلی و سایر کارهایی که به عنوان فعالیت های جنبی پذیرفته ایم در روز مشخص کردیم. باید تکلیف برنامه را اولویت بندی کرده و برای آن ها زمانی مناسب در نظر بگیریم.منظور از اولویت بندی، تعیین درجه ی اهمیت تکالیف است این درجات می تواند از 1 تا 5 باشد. مثلا برای دانش آموزان اولین اولویت، دروس مدرسه است و بهتر است محور برنامه ی مطالب درسی همان روز و روز بعد باشد و باقی مانده ی اوقات را باید به سایر امور اختصاص داد. پس از این که اولویت بندی کردیم. باید برای هر درس زمان مناسبی را پیش بینی کنیم. مثلا اگر قرار گذاشته ایم فیزیک بخوا نیم باید زمان لازم برای آن را نیز درنظر بگیریم. توجه داشته باشید که لازم نیست برای همه ی دروس زمان یکسان پیش بینی کنیم، بلکه هر درس و هر کاری باید زمان متناسب با خودش را داشته باشد.اگر در درسی ضعف داریم و یا برای ما، دشوار تر است، باید ساعات بیش تری اختصاص دهیم و بعضی دروس نیز زمان کم تری را می طلبد.
نمونه ی جدول برنامه ی تابع زمان:
تذکر:این جدول نمونه است در صورتیکه بخواهید از این جدول استفاده کنید باید با سلیقه ی خودتان تنظیم وتکثیر کنید.
نکات قابل توجه در جدول زمان (ساعت) محور:
1- ابتدا اولویت را به دروس همان روز بدهید. مثلا اگر شنبه دروس فیریک، دینی و زبان داشته باشید بهتر است مرور مطالب درسی و تکالیف دروس همان روز را در اولویت قرار دهید. این کار برای یادگیری دروس بسیار کارساز است. چرا که حافظهی شما هنوز فعال است و آن چه را که در کلاس یاد گرفته اید می توانید قبل از آن که به فراموشی سپرده شوند به یاد آورید و با کمک جزوه و کتاب، تکالیف مربوط با سرعت بیش تری انجام می شود. 2- اگر به مطالعه عادت ندارید و تازه برنامه ریزی را شروع کرده اید برای خود روزانه 2 الی 3 ساعت درس و مطالعه برنامه ریزی کنید و به تدریج این زمان را به 5 ساعت افزایش دهید. اگر روزانه بین 5-3 ساعت مطالعه کنید مطمئن باشید موفقیت تحصیلی شما حتمی است. 3- حتما بین مطالعه ی دو درس یک استراحت 10-15 دقیقه ای داشته باشید و برای مطالعه ی یک درس بین 45-60 دقیقه وقت بگذارید ما به این مدت «واحد زمان مطالعه» می گوییم.
4- سعی کنید دروسی را که نیاز به تمرکز بیش تری دارد در بهترین ساعات روزانه (ساعات انرژیک) و دروسی را که آسان تر هستند و یا به آن ها علاقه ی بیش تری دارید در سایر زمان ها مطالعه کنید.
5- هرگز دو درس دشوار و یا دو درس حفظی را پشت سرهم قرار ندهید. بلکه بهتر است بین دو درس مفهومی یک درس حفظی قرار دهید. مثلا از ساعت 3 تا 4 ریاضی بخو انید و برای ساعت دیگر 5/4 تا 5 درس دینی را قرار دهید.
6- سعی کنید در برنامه ی خود ساعات آزاد پیش بینی کنید که اگر به دلیلی از برنامه ها جا ماندید بتوانید جبران کنید.
7- در پایان هفته یک بار برنامه را مرور کنید و میزان پیشرفت خود را ارزیابی و ثبت کنید و ببینید چه موانعی در کار وجود دارد.
خلاصه این که سعی کنید آن چه را که باعث دل زدگی و عدم رضایت شما شده است شناسایی کنید و آن ها را کنترل کنید. فراموش نکنید آن چه در این میان بسیار اهمیت دارد رضایت نسبی شماست نه رضایت صد درصدی. معلمان شما منابع اطلاعاتی با ارزشی هستند. به آنها نشان دهید که برای مهارتهایشان ارزش قایل هستید. همین که به زندگی و درس خودتان سامان بخشیده اید و امورتان را سازمان داده اید، این یک موفقیت بسیار بزرگی است حتما برای این موفقیت به خودتان تبریک بگویید. اگرچه باید درصد پیشرفت شروع کرده باشید به تدریج عادت کنید و میزان وابستکی شما به برنامه بیش تر می شود.
نمونه ی جدول برنامه ریزی به روش تابع تکالیف دروس پیش بینی زمان شنبه یکشنبه دوشنبه سه شنبه چهارشنبه پنجشنبه جمعه جمع ساعات مطالعه ارزیابی دانش آموز دینی زبان فارسی ادبیات فارسی زبان خارجه فیزیک 1 شیمی 1 ریاضی 1 مطالعات علوم زیستی کامپیوتر جمع ملاحظات تذکر:این جدول نمونه است در صورتیکه بخواهید از این جدول استفاده کنید باید با سلیقه ی خودتان تنظیم وتکثیر کنید. در روش قبلی، زمان هر تکلیف و برنامه از قبل مشخص شده است و دانش آموز موظف می شد در یک جدول زمانی مشخص به اجرای برنامه و مطالعه ی دروس اقدام کند، اما در این شیوه از قبل زمان انجام تکالیف مشخص نیست بلکه پس از آن که انجام دادید زمان آن را در برنامه ثبت می کنید. نکات قابل توجه در جدول برنامه ی تکلیف محور 1- ستون اصلی این برنامه نام دروسی است که قرار است در هفته مطالعه شوند. 2- در ستون بعدی (ستون پیش بینی) میزان زمانی که در طول هفته برای یک درس مناسب به نظر می رسد یادداشت می شود. معلمین را راضی نگهدارید.ردیف آخر کلاس ننشینید .کار کلاس را به موقع انجام دهید. 3- در ستون یکی مانده به آخر میزان ساعات مطالعه ی دروس مطالعه شده در هر روز قابل ثبت می باشد. مثلا روز شنبه یک ساعت ریاضی خواندم، یک ساعت شیمی خواندم و 45 دقیقه ادبیات و یک ساعت زبان و در مجموع 45/2 ساعت مطالعه داشتم. 4- در پایان هفته می توانید عملکرد خود را ارزیابی کنید و نقاط ضعف و قوت خود را در برنامه مشخص کنید و آن ها را ثبت کنید و سعی کنید برای هفته ی آینده آن ها را کنترل کنید مثلا اگر در جایی نتوانستید به دوستان نه بگویید و یا درسی را در حد مطلوب وقت نگذاشتید و یا درسی را نفهمیدید یادداشت، و برای رفع هر مشکل راهکاری مشخص کنید. عوامل تهدید کننده ی برنامه ریزی یکی از شایع ترین مسایلی که در بین دانش آموزان رایج است، این است که یا بی برنامه هستند و یا این که یک برنامه را شروع می کنند ولی بعد از مدت کوتاهی آن را رها می کنند و نمی توانند آن را ادامه دهند. لذا می باید عواملی که موجب بروز این مشکل می شوند شنا سایی کنیم تا حتی المقدور از افت و یا توقف برنامه پیش گیری شود. برخی از این عوامل تهدید کننده عبارتند از : 1- عدم تطابق برنامه با توانایی برنامه ریز : یعنی انتظارات برنامه منطبق بر توانایی ها و امکانات برنامه ریز نمی باشد. این نکته بسیار مهم است که اهداف برنامه و مدت زمانی که برای رسیدن به آن پیش بینی کرده ایم، طوری باشد که ما از عهده ی آن برآییم وگرنه احساس ناتوانی و به تبع آن یأس و ناامیدی و نهایتا احساس شکست در ما ایجاد می شود. 2- عدم رعایت اصول و قواعد برنامه ریزی:همان گونه که قبلا نیز اشاره شد صرف خواستن، موقعیت برنامه را تضمین نمی کند، بلکه آن چه موجب موفقیت برنامه می شود. هم اراده ی برنامه ریز است و هم رعایت نکات فنی در چینش برنامه. به عبارت دیگر مهارت برنامه ریز در برنامه ریزی. چنان چه دانش آموزی اصول و روش برنامه ریزی را رعایت نکند طبیعی است که با مشکل مواجه شود. به طور مثال این که من حتما باید این درس را تمام کنم. درحالی که زمان پیش بینی شده برای انجام تکلیف کافی نباشد موجب می شود که کیفیت فدای کمیت شود و یا قرار ندادن استراحت در بین مطالعه ی دروس و یا عدم ارزیابی و اصلاح برنامه نکاتی هستند که عدم رعایت آن موجب شکست برنامه می شود. از خویشاوندان کمک بگیرید چون اگر احساس کنند مفیدند، ثابت می کنند که برای شما مفیدند. 3- عدم پشتکار: برنامه ریزی به خصوص در مراحل اولیه نیازمند اراده ی قوی، پشتکار، جدیت و سماجت در پیگیری می باشد. ما باید به این واقعیت برسیم که برای رسیدن به موفقیت باید زحمت بکشیم، باید از برخی لذت های خود صرفه نظر کنیم و درک این واقعیت بسیار مهم است که هر بزرگی بدون مشقت به درجات علمی نرسیده. اگر می بینید امروز یک پزشک حاذق یا یک مهندس قابل از پایگاه مناسب اجتماعی، شخصیتی و اقتصادی برخوردار است به بهای تحمل مشقت هایی بوده که در دوران دانشآموزی تحمل کرده است. خلاصه این که ضعف در اراده و عدم پشتکار و جدیت می تواند برنامه را در خطر توقف قرار دهد. 4- انعطاف پذیری: بعضی ها خود را گرفتار زندان برنامه ریزی می کنند و کلیشه ای رفتار می کنند. درست است که رعایت نظم و برنامه ریزی و زمان بندی امور موجب موفقیت در برنامه است اما اگر ما اسیر زمان شویم و خود را در حصار بلند برنامه تصور کنیم آن برنامه لذتی برای ما ندارد و ما در نیمه ی راه از حرکت باز می ایستیم. بنابراین باید باید با برنامه زندگی کنیم در صورت لزوم اصلاح کنیم و خلاصه اینکه برنامه باید با عادات و خصوصیات روانی ما ارتباط نزدیک داشته باشد تا از خطر توقف مصون باشد. 5- احساس عدم نیاز به برنامه: بعضی ها فکر می کنند وقتی که می توانند بخوانند و نمره ی خوب بگیرند دیگر چه نیازی به برنامه است. درحالی که اؤلا برنامه ریزی مزایایی فراتر از گرفتن نمره ی خوب دارد. به طور مثال برنامه ریزی اضطراب ما را کم می کند و به زندگی و خود ما نظم می دهد تمرکز ما را افزایش می دهد. ثانیا اهداف بلند مثل کنکور نیازمند برنامه ریزی است و هرگز نمی توان بدون برنامه ریزی در رقابت بزرگ پیروز شد. اصولا میادین بزرگ، انسان های با اراده و با برنامه را طلب می کند. 6- تغییرگریزی: بعضی از افراد غیر فعال و تغییرگریزند. آن ها به روزمرگی عادت کرده اند و حاضر نیستند با تغییر شرایط به وضعیت خود سروسامانی بدهند. این عده تحمل مواجهه با واقعیت های وجود خود را ندارند و حاضرنیستند با ضعف ها و کاستیهای خود مواجه شوند و برای رفع آن ها اقدام کنند. بدیهی است افرادی با این ویژگی فاقد خلاقیت و شجاعت و ریسک پذیری بوده و به حداقل ها قانع اند و تحمل سختی را ندارند. 7-ضعف اعتماد به نفس: از عوامل تهدید کننده برنامه، ضعف اعتماد به نفس برنامه ریز است. افرادی را که می توانید با آنها مشورت کنید به خاطر داشته باشید. کسانی که از این نظر با مشکل روبه رو هستند، به نتیجه ی برنامه امیدوار نیستند و دچار شک و تردید می باشند، قدرت گفتن نه به درخواست های نابه جا را ندارند، به توانایی های خود ایمان ندارند، معمولا به دیگران وابسته هستند و به همین دلیل مسؤولیت پذیر نمی باشند. بدیهی است کسانی که این خصایص را دارند فاقد اراده ی کافی برای طی کردن مسیر برنامه بوده و مشکل پیدا می کنند. ویژگی های یک برنامهی مطلوب هفتگی: با توجه به آن چه گفته شد، برنامه ای مؤثر و قابل اجرا می باشد که ویژگی زیرا را در خود داشته باشد. 1-قبلا به صورت آزمایشی اجرا گردیده (3 تا 4 هفته) تا نقاط ضعف و قوت برنامه شناسایی و اصلاح شده باشد. 2- وقت های پیش بینی شده برای دروس یا سایر فعالیت ها غیر واقعی نباشد یعنی اگر درسی2 ساعت وقت می برد برایش یک ساعت وقت مشخص نکرده باشیم. 3- برای سایر فعالیت های ضروری و روزانه نیز زمان مناسبی پیش بینی شده باشد. 4- برای هر 45تا 60 دقیقه مطالعه بین 10 تا 15 دقیقه استراحت پیش بینی شده باشد. 5- بین 6 تا 8 ساعت خواب شبانه داشته باشید. برای این که اثر بخشی ساعات بیداری را افزایش می دهد. 6- انجام تکالیف و مطالعه ی دروس همان روز در برنامه ی روزانه پیش بینی شده باشد چرا که حافظه، آماد گی بیش تری را برای تثبیت یادگیری مطالب همان روز دارد. 7- دروس مشکل و سنگین را در ساعات پر بازده (انرژیک) و دروسی را که متکی به حافظه است به سایر اوقات اختصاص دهید. 8- ترتیب قرار گرفتن دروس به شکلی باشد که مثلا دو درس حفظی یا مفهومی پشت سرهم نباشد. مشکل خود را با یک یا چند نفرکه به آنها اعتماد دارید ، در میان بگذارید. 9- در برنامه ریزی ساعاتی را به عنوان ساعات آزاد برای جبران عقب ماندگی و مسایل غیرقابل پیش بینی اختصاص دهید. 10- در پایان هفته فرصتی را برای مرور دروس هفته اختصاص دهید. 11- باور خود را به موفقیت برنامه افزایش دهید و در صورت اجرای برنامه حتمأ خود را تشویق کنید. 12- با توجه به سطح توانایی ها، عادات و ویژگی های شخصیتی و خانوادگی خود میزان ساعات روزانه ی خود را تعیین کنید اگر می بینید کشش روزانه ی 5 ساعت مطالعه ندارید هرگز به زور خود را مقید به برنامه هایی که تو انایی اجرای آن را ندارید ننمایید. بهترین برنامه، برنامه ای است که کیفیت داشته باشد یعنی با علاقه آن را انجام دهید نه از سر اجبار و بی میلی. بنابراین اگر 2 ساعت روزانه با میل مطالعه می کنید بهتر است از این که 10 ساعت با بی تفاوتی و بی علاقگی درس بخوانید. 13- در برنامه ریزی متکی به خودتان باشید و خود را با دیگران مقایسه نکنید. چون شرایط، اهداف و قابلیت های شما با دیگران متفاوت است. 14- حتما دفتر برنامه ریزی داشته باشید و آن را روزانه مورد توجه قرار دهید. 15- مجموع ساعات مطالعه ی خود را در پایان روز و هفته حتما یادداشت کنید. 16- خواندن و یادگیری دروس مدرسه باید در اولویت باشد. بنابراین اگر فرصت کافی برای فراگیری همه ی فعالیت های آموزشی (مثل کلاس زبان و کلاس های هنری) ندارید اولویت با دروس مدرسه است. 17- در طول برنامه، ضعف ها و مشکلات را شناسایی و درصدد رفع آن برآیید وگرنه فکر می کنید اصل برنامه ریزی اشکال دارد. 18- هرکز کیفیت را فدای کمیت نکنید مهم این است که یک ساعت مفید درس بخوانید نه این که صرفا یک ساعت وقت بگذرانید. 19- لازم نیست برنامه ی شما 100 درصد موفق باشد بلکه اگر 50 تا 60 درصد آن را موفق ارزیابی کردید عالی است و به تدریج بهتر می شود. فهرستی از کارهای که باید انجام دهید فراهم کنید. 20- سعی کنید اصول مطالعه را یاد بگیرید تا بهتر بتوانید از دقت خود استفاده کنید و نهایتا احساس رضایت شما از برنامه افزایش می یابد. سخن پایانی اگر چه مطالب این کتابچه اطلاعات شما را در زمینه های مختلف و به خصوص در زمینه ی مهارت برنامه ریزی افزایش میدهد، ولی رسیدن به موفقیت در ابعاد گوناگون مستلزم آشنایی بیش تر با سایر مهارت های زندگی و تحصیلی می باشد. لذا توصیه اکید ما به شما این است که علاوه بر مطالعه ی منابع مکتوب، از کمک های تخصصی مشاوران توانمند نیز بهره ببرید تا ضمن پاسخگویی به سؤالات و ابهامات شما در طول مسیر، قدرت شما در مواجهه با شرایط بحرانی افزایش یابد و در نهایت پیروز میدان باشید. به امید موفقیت شما دبیرستان نمونه علامه طباطبایی الشتر دیماه 91 [1] -برنامه ریزی تحصیلی ویژه دانش آموزان/مولف اردشیر کیانی؛انتشارات ورای دانش، سال 1387،ص14
الف) جهت فعالیت های مان مشخص است ومعلوم است که باید کجا برویم لذا دیگر سردرگم نیستیم.
ب) انگیزه ما برای رسیدن به آن افزایش می یابد وفعال تر می شویم.
ج) علاقه ما به تحصیل زیاد می شود وقدرت یادگیری وفراگیری در ما افزایش می یابد.
برای اینکه هدف را درست انتخاب کنید به نکات زیر دقّت نمایید:
الف- درتعیین هدف توانایی های خود را در نظر بگیرید: اگر ما اهدافی را انتخاب کنیم که قدرت وتوان لازم را برای رسیدن به آن نداشته باشیم ممکن است شکست بخوریم واین شکست باعث می شود تا اعتماد به نفس ما آسیب ببیند وخود را انسانی ناتوان فرض کنیم.مثلاً اگر نمره ی ریاضی شما تاکنون 10 بالاتر نرفته در نظر گرفتن نمره ی 18 برای امتحان پیش رو دشوار است وشما را به اضطراب می اندازد.ویا اگر روزانه 1 ساعت بیشتر درس نمی خواندید،پیش بینی روزانه 5 ساعت برای شروع منطقی نیست. هنر انسان های موفق وپیروز این است که در جهت استعدادی که دارند هدف گذاری کرده وگام بردارند. مثلاً کسی که استعداد فنّی وحرف های او به اثبات رسید ه باید در رشته خود ادامه تحصیل دهد در غیر این صورت یعنی گام برداشتن در مسیری که نهایتاً اورا از استعداد خود دور می کند ونتیجه ی آن جز شکست در تحصیل وزندگی نخواهد بود.
ب – در تعیین هدف، علاقه ورغبت خود را در نظر بگیرید: انسان ها معمولاً به چیزهایی که دوست دارند گرایش پیدا می کنند.درس های که دوست دارند بهتر یاد می گیرندودرس معلمی را که دوستش دارند بهتر می خواند.بنابراین هر چقدر موضوعی را که به عنوان هدف بر می گزینیم برای ما جذابتر باشد،انگیزه ما نیز برای رسیدن به آن افزایش می یابد.
ج- در تعیین هدف امکانات وشرایط را در نظر بگیرید: امکانات ومنابعی که در اختیار ماست نیز تعیین کننده هستند، چراکه اگر هدف ومقصودی را برای خود برگزینیم ولی امکانات لازم را برای رسیدن به آن فراهم نکنیم کار ما دشوار خواهد بود. منابع آموزشی خور را بیابید.منابع آموزشی شامل مطالب درسی، معلمان وهمکلاسی ها می شوند.
د-اهداف کلّی وبزرگ را به اهداف جزیی وکوچک تقسیم کنیم: مثلاً اگرهدف نهایی شما قبولی در رشته پزشکی است؛ باید ابتدا به فکر تقویت دروش اختصاصی- موفقیت در امتحانات ترم- امتحانات نهایی وپیش دانشگاهی که اهداف کوچکتری هستند باشید و آنها را به عنوان هدف انتخاب نمایید.بدیهی است موفقیت در هدف های کوچک، شمارا به مطلوب اصلی وهدف نهایی می رساند.
نکته دوم: 2- برنامه ریزی، مداومت واستمرار بعضی از بچه ها فکر می کنند برنامه ریزی صرفاً نوشتن دروسی است که باید مطالعه کنند وزمان بندی آن است.درست است که چنیش دروس وتعیین زمان لازم برای آن ونهایتاً نوشتن یک برنامه، اهمیت دارد ولی آنچه یک برنامه را موثر وکارآمد می کند، بکار بستن برنامه وتداوم برنامه است. بعضی از دانش آموزان هفته های اول برنامه را اجرا می کنند ولی در ادامه از برنامه جا می مانند و نمی توانند به صورت مستمر برنامه را ادامه دهند که این خود می تواند دلایل متعددی داشته باشد. مثلاً در تنظیم برنامه، اصول برنامه ریزی رعایت نشده ویا هدفی منطقی وواقع بینانه پیش بینی نشده است ویا اصلاً خود دانش آموز انگیزه واراده ی لازم را نداشته باشد ویا دلایل دیگر. بنابراین آنچه مهم است این است که ما صبورباشیم ودر یک دوره ی کوتاه، برنامه ی تنظیمی خود را ارزیابی کنیم تا امکان استمرار و تداوم برانامه فراهم گردد.قدر مسلم اگر یک برنامه به دل دانش آموز ننشیند واحساس کند در زندان برنامه گرفتار شده است، این برنامه فرو می پاشد ونیمه کاره رها می شود.
نکته سوم:3- برنامه ریزی ونقشه ی راه :مسلماً هرکس که هدفی را در ذهن می پروراند، راه های رسیدن به آن هدف وآرزو را نیز مرور می کند وتلاش می کنداز بین طرح ها ونقشه های که به ذهنش می رسد بهترین طرح ومسیر را برای رسیدن به مقصود خویش انتخاب نماید. به عبارتی دیگر،وقتی دانش آموزی به فکر برنامه ریزی می افتد در حقیقت در حال طرح ریزی وریختن نقشه ای است تا به کمک آن بتواند آسان تر به هدف خود برسد.در تنظیم این نقشه دشواری های راه شناسایی می شود، امکانات ومنابعی که می توان از آن ها استفاده کرد ملاحظه می شود وزمان رسیدن به هدف برآورد می شود.نهایتاً این که بدون طرح ونقشه وبدون یک برنامه ی مکتوب وروشن هرگز نمی توانیم به موفقیّت فکر کنیم. از انتقادها تا حد ممکن استفاده کنید.
نکته چهارم:4- برنامه ریزی،نظم ومنطق نظم در امور همواره مورد توصیّه ی دانشمندان وبزرگان دین بوده ویکی از از رموز موفقیت انسان های بزرگ به حساب می آید.شاید شما شنیده باشید که می گویند بعضی ساعت خود را با فلانی تنظیم می کنند.برنامه ریزی نوعی نظم بخشی به امور است وزمان در کنترل انسان برنامه مدار است. از سوی دیگر برنامه ریزی با منطق نیز سازگاری دارد.چرا که انسان را از سردرگمی وبی هدفی نجات می دهد وموجب منظّم شدن افکار ورفتار ما می شود.
نکته ی پنجم: 5- برنامه ریزی وایجاد تغییرات مطلوب اگر اصول برنامه ریزی رعایت شده باشد، دانش آموز نتایج آن را در کوتاه مدّت وبلند مدّت مشاهده می نماید.به عبارت دیگر تغییراتی که بعد از برنامه ریزی در شیوه ی زندگی ویا در پیشرفت تحصیلی (نمرات) او ایجاد می شود،رضایت خاطر دانش آموزان را فراهم می سازد.بدیهی است اگر دانش آموز اصول برنامه ریزی رارعایت نکند تغییری در شرایط تحصیلی او ایجاد نمی شود واین مسئله دلسردی واحساس شکست را برای او در پی دارد واو را نسبت به برنامه ریزی بدبین می نماید. نقش برنامه ریزی در موفقیت تحصیلی وقتی دانش آموز،سال سوم راهنمایی را با موفقیّت سپری می کندووارد دوره متوسطه می شودبطور طبیعی دوست دارد به تحصیلات خود ادامه داده وسال های موفقیّت آمیز دیگری را پشت سر بگذارد وهیچ یک از دانش آموزان به فکر ترک تحصیل ویا نیمه کاره رها کردن زحمات خود نمی باشند. مگر آنکه شرایط محیطی با اهداف وانگیزه های دانش آموزان مطابقت نداشته باشد ودانش آموز علی رغم میل باطنیش به رها کردن درس ومدرسه شود. از طرفی دانش آموزان در اولین سال تحصیل در دوره ی متوسطه با شناخت بهتری که از توانایی ها واستعداد ها وانتظارات خود پیدا می کنند مسیر ادامه تحصیل خود را برای سال های بعد با انتخاب رشته مشخص
می کنند.بعضی از بچه ها ترجیح می دهند با ادمه تحصیل در رشته های کاردانش وفنی حرفه ای به مسیر خود ادامه دهند وبعضی دیگر با انتخاب رشته های نظری بحث خود را ادامه تحصیل و ورود به دانشگاه جست وجو می کنند. به طور مرتب برنامه های خود را با شرایط سازگار سازید.
بی تردید برنامه ریزی برای هر گروه لازم وضروری است.چرا که اصولاً موفقیت در رسیدن به اهداف (در هر درجه ای که باشد) مستلزم برنامه ریزی است ولی نوع برنامه ومیزان وقت گذاری برای دروس در گروه اول (فنی حرفه ای وکاردانش)وگروه دوم (شاخه نظری) متفاوت است.یعنی حجم محتوای مطالب درسی وساعات حضور در کلاس درس برای گروه اول ودوم یکسان نیست. بنابراین برنامه های آنان نیز می باید متفاوت باشد.
لذا به کلیه ی دانش آموزان به خصوص کسانی که قصد ادامه تحصیل در شاخه ی نظری وشرکت در آزمون کنکور دارند، توصیه می کنیم نکات زیر را در نظر داشته باشند:
1- از همین ابتدا برنامه ریزی را شروع کنید تا رفته رفته به برنامه ریزی عادت کنید.اگر موفق شدید؛ مطمئن باشید شب های امتحان ارام ترین شب ها برای شماست. ومی توانید قبل از آزمون تا حدود زیادی نمره ی خود را حدس بزنید.
2- برای این که دانش آموز موفقی باشید بین 3تا 4 ساعت نیاز به مطالعه ومرور دروس دارید. اگر سخت بود با 2 ساعت شروع کنید وبه تدریج اضافه کنید.
3- فعالیت های خارج از مدرسه (فوق برنامه) را نیز حتماً در برنامه بگنجانید واز آن غافل نشوید(مثل کلاس های قرآن، ورزشی وزبان).
4- رابطه ی خود را بادوستانتان طوری تنظیم کنید که برنامه ی شما آسیب نبیند. یاد بگیرید که در صورت ضرورت به دوستانتان «نه» بگویید.
5- با توجه به تاثیر بسیار مهم انتخاب دوست در زندگی، کسانی را به دوستی برگزینید که اهداف آنها با شما مطابقت داشته باشد.
6- حتماً دروس همان روز را همان روز مرور کنید وتکالیفش را انجام دهید.
7- هرچقدر در کلاس درس شرکت فعالانه داشته باشید، میزان یادگیری شما افزایش می یابد وزمانی را که برای مطالعه وفهم مطالباختصاص می دهید، کاهش می یابد.
8- همیشه درس ومدرسه برای شما اولویت اول باشد وسایر برنامه ها می باسد در اولویت بعدی قرار گیرد.
9- با افراد موفق وتحصیل کرده صحبت کنید واز تجارب آن ها بهره بگیرید تا باعث افزایش انگیزه خود شوید.
10- حتماً اصول برنامه ریزی را یاد بگیرید وبه آن عمل کنید فراموش نکنید که موفقیت فقط با خواستن به دست نمی آید، بلکه باید مهارت کافی داشت وبه آن عمل کرد.
11- برای دروسی که قوی هستید، وقت کمتری بگذارید وبرای دروس ضعیف وقت بیشتری اختصاص دهید. به عبارت دیگر بین دروس تعادل ایجاد کنید.
12- فهرستی از تواناییهای خود تهیه کنید .این کار به تشکیل اعتماد به نفس در شما کمک می کند. خود را با دیگران مقایسه نکنید. برای این که هرکسی مسایل خاص خودش را دارد که ما از آن بی اطلاع هستیم. بنابراین خودتان را باگذشته خودتان مقایسه کنید وبرای پیشرفت ، خودتان را تشویق کنید.
13- موفقیت با انزوا وگوشه گیری به دست نمی آید.لذا سعی کنید بخش از اوقات خود را به امور خانوادگی وهمکاری با اعضای خانواده اختصاص دهید.
14- از حداقل امکانات خود حداکثر استفاده را ببرید.در این راستا از خلاقیت های فردی خود کمک بگیرید.مثلاً اگر خانه برای درس خواندن مناسب نیست راهش درس نخواندن نیست، بلکه پیدا کردن مکانی برای درس خواندن است. مثل کتابخانه ویا... .
15- سوالات کنکور از کتاب های درسی استخراج می شود، بنابراین اگر کتاب را خوب بخوانید هم در امتحانات موفق هستید وهم در کنکور. سال سومی ها وکنکوری ها: اکنون شمارش معکوس برای شما آغاز شده است .
اگر تا الان برنامه ی منسجمی نداشته اید بازهم می توانید موفق شوید به شرط آنکه بخواهید وسعی کنید با یک برنامه ی منسجم ومنطقی کار را شروع کنید (از اصول برنامه ریزی غافل نشوید)در این راه علاوه بر نکات ذکر شده به این نکات نیز توجه ویژه داشته باشید:
1- توجه داشته باشید قبولی در کنکور اسان است ولی قبولی در رشته ی مورد نظر ومکان دلخواه نیاز به تلاس مستمر وبرنامه ریزی قوی دارد.
2- کنکور با امتحانات دبیرستان متفاوت است.کنکور رقابتی است .یعنی گاهی زدن یا نزدن یک تست می تواند سرنوشت ساز باشد در حالی که در امتحانات دبیرستان حد نصاب قبولی 10 است.
3- در کنکور همه ی درس ها مهم هستند بنابراین شما نباید بعضی از دروس را حذف کنید وصرفاً به یادگیری چند درس تخصصی اکتفا کنید .(گاهی زدن یا نزدن یک تست تعیین کننده است)
4- سوالات کنکور هم از دروس پیش دانشگاهی(چهارم دبیرستان) می آید وهم از دروس پایه، بنابراین مواد هر دو بخش را جدی بگیرید.
5- امتحانات دوره متوسطه در حال حاضر تا 20درصد در کنکور تاثیر دارد ودر اینده ورود دانشگاه ها براساس عملکردتحصیلی وامتحانات نهایی خواهد بود .بنابراین برای آن دروس هم برنامه ریزی ویژه ای داشته باشید.
6- برای این که همیشه آمادگی انجام یک کار را داشته باشید باید به دفعات آن را تکرار کنید. اگر وضعیت نمرات شما در دروس پیش دانشگاهی (چهارم دبیرستان) ویا دروس پایه ی سوم دبیرستان خوب نیست، باید به فکر جبران کار باشید. واگر نمرات امتحانی شما در دبیرستان مطلوب است، لزوماً به معنای تضمین موفقیت شما در کنکور نیست چرا که شکل کاری در کنکور با امتحانات دبیرستان کاملاً متفاوت است.
7- دانش آموزانی که خود را برای کنکور آماده می کنند باید توان خود را هم در امتحانات تشریحی وهم در آزمون های تستی افزایش دهند. برای این منظور منابع ونمونه سوالات سال های گذشته بسیار کمک کننده می باشد.
8- هرچقدر که به زمان برگزاری کنکور نزدیک می شوید، باید تمرکز خود را روی مرور ویادآوری وتمرین های تستی متمرکز کنید.بنابرای شرکت در آزمون های مرحله ای وکنکورهای آزمایشی بسیار اهمیت دارد.
9- سعی کنید مشکلات درسی وضعف های تحصیلی خود را جدی بگیرید وبرای رفع آنها حتماً چاره ای بیندیشید.در این راستا می توانید از کتاب های درسی، دوستان قوی تر، کلاس های تقویتی و... بهره بگیرید.
10-در هر شرایطی سعی کنید آرامش خود را حفظ کنید.با تلاش مستمر وتوکل بر خدا مطمئناً موفق می شوید.
اثرات وفواید برنامه ریزی مطلوب: اگر بتوانید در زندگی تحصیلی خویش از یک برنامه ریزی مناسب تبعیت کنیدوامور تحصیلی و روزمره ی خود را در قالب برنامه ای پیش تعیین شده تعریف نمایید.نه تنها موفقیت تحصیلی شما تضمین می شودبلکه به فنونی دسترسی پیدا می کنید که می تواند سایر ابعاد شخصی واجتماعی زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده وضریب آرامش وپیشرفت شما را در سایر عرصه ها ارتقا بخشد.
این اثرات ونتایج سودمند عبارتند اند از:
1- برنامه ریزی روشی مناسب برای پاسخ به نیازهای شما است.
2- برنامه ریزی موجب تمرکز می شود.
3- برنامه ریزی باعث کاهش اضطراب وفشار روانی می شود.
4- برنامه ریزی باعث تقویت اراده وقدرت تصمیم گیری می شود.
5- برنامه ریزی موجب خوش بینی به آینده وامیدواری است.
6- برنامه ریزی موجب خود نظم بخشی می شود.
7- برنامه ریزی، خود ارزیابی را تسهیل می کند.
8- برنامه ریزی، مدیریت زمان را در پی دارد. از دیگران بخواهید از شما امتحان بگیرند. بعضی ها فکر می کنند اگر بخواهند برنامه ریزی کنند زمان را از دست می دهند وکارهای شان انجام نمی شود.در حالی که دانشمندان معتقدند 8 دقیقه صرف زمان برای برنامه ریزی روزانه می تواند یک ساعت زمان را برای شما ذخیره نماید.
اصول برنامه ریزی:یک برنامه ریزی موفق مبنی بر اصولی است، که این اصول هر کدام سهم به سزایی در یک برنامه ریزی کارآمد دارند. بنابراین رعایت این اصول وتوجه دقیق به آنها برای دانش آموزان بسیار ضروری است .
این اصول عبارتند از:
1-خودشناسی :قبل از برنامه ریزی یک بار خود را مرور کنید به قول خودتان از خودتان آمار بگیرید. ببینید توانایی ها ومحدودیت های شما کدامند، نقاط ضعف وقوت شما در کجاست مثلاً چقدر در گذشته آدم با اراده ای بوده اید؟چقدر حاضرید لذت ها وتفریحات آنی ومقطعی را برای رسیدن به یک امتیاز درازمدت وهمیشگی به تاخیر بیندازید ویا نادیده بگیرید.آیا می توانیدبه دوستی که بی موقع زنگ زده ویا شمارا دعوت به کاری که آمادگی آن را ندارید، نه بگویید؟ از نظر شخصیتی شما چه جور آدمی هستید. با نظم و ترتیب هستید و یا این که اگر کسی به اتاقتان بیاید وحشت می کند، گوشه گیر و خجالتی هستید و یا این که از آن طرف افتاده اید و کلی دوست و رفیق دارید و همه از شما انتظار دارند. آدم صبور و با ظرفیتی هستید یا عجول و بی جنبه. به چه چیزهایی عادت دارید؟ مثلا عادت دارید در همهی شرایط موزیک گوش کنید حتی در حمام. عادت دارید شب ها زود یا دیر بخوابید؟ عادت کرده اید بعد از آمدن از مدرسه حتما بخوابید؟ لازم نیست به جنگ خود بروید، درست است که برنامه ریزی شما را محدود می کند ولی این محدودیت نباید زندگی عادی و بعضی از عادات و فعالیت های شما را مختل کند. بلکه باید با درنظر گرفتن خصوصیات خویش برنامه ریزی کنید. طبیعی است بعد از مدتی می توانید آرام آرام نقاط ضعف خود را کاهش دهید و یا عادات خوب را جایگزین عادات نامطلوب نمایید. تاکید میکنیم به تدریج و گام به گام.
2-واقع بینی اگر فکر شما فعالیت های متنوعی داشته باشد، کارآیی بیشتر ی خواهید داشت . اگر می خواهید با برنامه ریزی تحصیلی به پیش بروید، معنایش این نیست که برنامه های شما باید تماما درس، مشق، مطالعه و تست باشد. بلکه شما با برنامه ریزی زندگی می کنید. لذا فهرستی از کارهای روزانه ی خود را که حتما باید انجام دهید تهیه و سعی کنید آن را در برنامه ی خود بگنجانید، مثلا وقتی برای باشگاه، زمانی برای کلاس زبان، زمانی برای استراحت و زمانی برای عبادات و امور اجتماعی. مهم این است که برنامه محور باشید نه صرفا درس محور. از طرفی آن چه را که از خود میخواهید با توانایی ها و استعداد شما تناسب داشته باشد و در آخر این که سعی کنید متناسب با موضوع فعالیت، زمان مناسب پیش بینی کنید نه این که برای کاری که 3 ساعت وقت می برد یک ساعت وقت پیش بینی نمائید.
3- فرد محوری هر کس برای خود برنامه ریزی می کند؛ یعنی برنامه اش با توجه به عادات، ویژگی های شخصیتی و اهداف خودش تنظیم شده است و نمی توانیم از روی آن برنامه کپی بگیریم و به هر کس که دوستش داریم یک نسخه بدهیم و یا این که نمی توانیم به مشاور یا معلم راهنما بگوییم که یک برنامه تحصیلی به من بدهید. مشاور یا راهنما فقط می تواند به شما کمک کند که در تنظیم برنامه چه اصول و نکاتی را رعایت کنید و یا انگیزه ی شما را افزایش دهد و یا در هدف گذاری به شما کمک کند. اصولاً انسان ها با یکدیگر متفاوتند و زیبایی آفرینش به همین تفاوت هاست. بنابراین خود را با دیگران مقایسه نکنید، با خودتان مقایسه کنید. ببینید آیا تواناییهایی که خداوند در وجود شما قرار داده همین است.
4-ایمان به برنامه و مثبت اندیشی به برنامه ریزی درست خود در رسیدن به هدف شک نکنید. مطمئن باشید اگر کشتی زمان شما بدون بادبان برنامه ریزی باشد ممکن است گرفتار موج یا طوفان شود. ولی اگر با برنامه حرکت کنید به لطف بادبان و ناخدایی مثل شما یقینا به ساحل می رسد. اگر در اوایل کار دیدید، آن گونه که می خواهید نتیجه نمی گیرید خیلی نگران و مضطرب نباشید. مهم این است که شما موفق به برنامه ریزی شده اید و این موفقیت، بسیار بزرگ است. لازم نیست از خود انتظار 100 درصد موفقیت را داشته باشید به خصوص در ابتدای کار. برای افزایش کارایی برنامه بررسی کنید و ببینید چه مشکلی وجود دارد شاید چیزی را جا انداخته اید و یا نکته ای را نادیده گرفته اید. بنابراین اگر اصل مفید بودن برنامه را باور داشته باشید قدرت تحمل سختی در شما افزایش می یابد و می توانید تا آخر ادامه دهید. شما می گویید فوتبال 90 دقیقه است و یا شاید بیش تر. معنایش این است که باید امیدوار بود، همراه بود و برنامه را رها نکرد. روان شناسان می گویند عمل و رفتار شما از افکار شما سرچشمه می گیرد اگر مثبت فکر کنید رفتار شما نیز در همان جهت است. اگر غزل یأس و ناامیدی بخوانید وضع کاملأ متفاوت است.
همیشه
یک کتاب کوچک جیبی یا کارتی شامل مطالب کلیدی همراه خود داشته باشید.
5- واحد زمانی
هر برنامه ای نیازمند تعریف واحد زمانی است. هر برنامه را باید داخل ظرف زمان قرار دهیم این ظرف، گاهی
روزانه است، گاهی هفتگی، گاهی ماهانه و گاهی سالانه.
برای برنامه ریزی شما دانش آموزان بهترین شکل واحد زمانی هفتگی است. به عبارت
دیگر برنامه ریزی هفتگی به شما این امکان را می دهد که در پایان یک هفته عمکرد خود
را ارزیابی کنید و میران موفقیت خود را ببینید.6-خلاقیت اگر می خواهیم یک برنامه ریزی مؤثر و مطلوب داشته باشیم، باید قدرت خلاقیت خود را افزایش دهیم. خلاقیت یعنی توانایی تولید یک فکر جدید و یا بوجود آوردن شیء جدید. اصلا فکر نکنید که آدم هایی که چیز جدیدی کشف می کنند و یا وسیله ای را اختراع می کنند از کره ی مریخ آمده اند و یا ضریب هوشی آن ها در حد نابغه است. خلاقیت مثل بسیاری از مواهب خدادادی در وجود همه ی ما قرار دارد. بعضی ها قفل آن ها را باز می کنند و از آن برای افزایش کیفیت زندگی خویش استفاده می کنند و بعضی دیگر ترجیح می دهند که از آن استفاده نکنند و آهسته بروند و آهسته بیایند که گربه به آن ها شاخ نزند. برنامه ریزان خلاق دارای ویژگی های زیر می باشند : * همیشه فکر خود را باز نگه می دارند، هیچ چیز را بدون پاسخ رها نمی کنند دقیقا مثل کودکانی که با سؤال های متعدد والدین خود را کلافه میکنند .اگر در حین برنامه ریزی به مشکلی برخورد کنند زانوی غم بغل نمی گیرند، بلکه می نشینند و فکر می کنند که چه راه حل هایی برای حل مشکل وجود دارد. (این یعنی تفکر خلاق) راه حل های متعدد را فهرست می کنند. نگران نباشید که بعضی از پاسخ ها بی ربط است. اتفاقا از همین پاسخ های به ظاهر بی ربط اختراعات جدید صورت می گیرد. مثلا جاذبه ی زمین حاصل این سؤال بود که در ذهن نیوتن شکل گرفت که چرا سیب از درخت افتاد و به سرش خورد. این سیب بر سر هزاران انسان دیگر نیز خورد ولی... فقط در مکان های مورد نظر مطالعه نکنید بعضی موقع در جاهای شلوغ نیز مطالعه نمایید.
* قدرت ابتکار دارند. یعنی همیشه سراغ پاسخ های کلیشه ای و تکراری نمی روند، بلکه سعی می کنند یک اثر هنری جدید خلق کنند. روشی را برای مطالعه ی بهتر آزمایش کنند. *قدرت تخیل دارند. مثلا اگر کسی بتواند زندگی انسان ها را در سی صد سال دیگر تجسم کند یعنی، به وسیله ی قدرت تخیل ذهن خود را فعال کرده است. تخیل می تواند مبتنی بر واقعیات باشد و یا آرزومند انه و رؤیایی، گاهی هم برنامه ها و نقشه های آیندهی خود را تجسم می کنیم.
* افراد خلاق انعطاف پذیرند. یعنی همیشه از یک راه به منزل نمی روند و یا یک راه برای حل مساله ندارند. بلکه همواره این آمادگی را دارند که روش های جدید را بررسی کنند و بهترین روش را برگزینند. مثلا یک راننده ی تاکسی خطی را درنظر بگیرید. گاهی از مسیرهایی می روند که مسافر را در کوتاه ترین زمان و با حداقل استهلاک اتومبیل به مقصد برسند. درحالی که یک راننده ی غیرخلاق و ناآشنا به مسیرهای میانبر،خود و مسافران را به زحمت می اندازد. در برنامه ریزی نیز انعطاف پذیری بسیار مهم است.
خلاصه اینکه افزایش خلاقیت در برنامه ریزی موجب می شود: - احساس رضایت شما از برنامه بیش تر شود.
- احساس رضایت شما از خودتان به عنوان یک انسان منحصر به فرد بالا میرود.
- قدرت تفکر شما افزایش می یابد و توانایی های دیگر شما توسعه پبدا می کند.
7-ارزیابی مستمر انجام برنامه ریزی به خصوص اگر در ابتدای راه باشیم، بیش تر احساسی و بر پایه ی انتظارات غیر واقع بینانه ی ما است. لذا طبیعی است که اشکالاتی داشته باشدما باید توجه داشته باشیم که قرار نیست برنامه ای که برای خود تنظیم می کنیم، همیشگی باشد بلکه مستلزم این است که ما در پایان یک دوره (مثلا یک هفته) مورد ارزیابی قرار دهیم و چنان چه لازم باشد، اصلاحات لازم را اعمال نماییم. اهمیت این ارزیابی در هفتههای اول بسیار بیشتر است. برای این که در این فرصت عادات و توانایی های ما با اهداف مان هماهنگ می شود و نهایتأ منجر به تهیه ی یک برنامه ی با ثبات تر می گردد. بنابراین کاملاً طبیعی است زمان بندی خوب کلید موفقیت در مطالعات واساس دوری از مشکلات است. که شرایط زندگی ما گاهی دچار تغییراتی گردیده و برنامه های درسی مدرسه نیز دچار تغییرات می شوند و به تبع آن تغییرات ، برنامه ی ما نیز متناسب با تغییرات با اصلاحاتی همراه می شود. البته ذکر این نکته بسیار ضروری است که برای تغییر برنامه حتماً دلایل منطقی داشته باشیم و در پایان یک دوره ی آزمایشی (تقریبأ 3 الی 4 هفته) باید برنامه ها به ثبات برسد.
اگر قرار باشد هر وقت که دلمان خواست برنامه را کم یا زیاد
کنیم، دیگر اسم آن برنامه ریزی نیست، بلکه برنامه «روزی» یا
بی برنامگی است.
8- اراده ی قوی و پشتکار
شما بارها این جمله را شنیده اید که خواستن
توانستن است . ولی شاید این
جمله بهتر باشد که «خواستن اولین شرط توانستن است .» صرف خواستن، هیچ
کس را به مقصد نمی رساند. لذا آن چه کارساز
و نتیجه بخش است اراده ی قوی انسان ها در پیمودن راه و تلاش و پشت کار کافی و تحمل
سختی هاست. پر واضح است که اگر
به نتایج یک تلاش ایمان داشته باشید قطعاً سختی کار نیز برای شما قابل تحمل خواهد
بود.
عوامل موفقیت در برنامه
اگر می خو اهید بر نامه ای که
تنظیم می کنید نتیجه بخش باشد باید بدانید چه عواملی در این موفقیت نقش دارند. در یک تقسیم بندی کلی می توان این عوامل را به دو دسته تقسیم نمود.
1- عوامل درونی( فردی ) 2 - عوامل بیرونی
1- عوامل درونی: یعنی همه ی آن چه که به خود فرد باز می گردد مثلاً :
- میزان اعتقادی که به برنامه و هدف دارد.
- میزان اعتماد به نفس دانش آموز هنگام زمان بندی، فعالیت هایی را که بازده یادگیری بالاتری دارند در نظر داشته باشید.
- میزان توانایی های ذهنی و هوشی دانش آموز
- میزان بهره مندی از سلامت جسمانی
- خود پنداره ی مثبث
- میزان اطلاعات و مهارت برنامه ریزی
2 _ عوامل بیرونی . علاوه بر اراده و تلاش خود دانش آموز عواملی دیگر نیز می تواند بر موفقیت برنامه تاثیر بکذارد، که عبارتند از: خانواده، مدرسه و دوسنان و ... .
جو خانوادگی : وقتی شما برنامه ریزی می کنید بخش اصلی برنامه را باید در خانه پی گیری کنید و شما در محیط خانه به آرامش نیاز دارید. اگر والدین و سایر اعضای خانواده به حقوق شما احترام بگذارند و با شما همکاری کنند مطمئناً ضریب موفقیت برنامه ی شما و به تبع آن موفقیت تحصیلی شما افزایش می یابد ولی اگر این همکاری وجود نداشته باشد، مثلاً والدین مدام در مشاجره و درگیری باشند برادران و خو اهران بدون درنظر گرفتن شما در خانه همکاری نکنند و صدای تلویزیون را بالا ببرند، محیط آرام شما را به هم بزنند ، طبیعی است که بخش اعظم انرژی روانی شما به هدر می رود ونمی توانید روی برنامه تمرکز نمایید.
جو آموزشگاه : یکی دیگر از عواملی که نمی توان از کنار آن به سادگی گذشت اثر مدرسه و عوامل انسانی آن می باشد. اگر مدرسه دارای شاخص های مناسبی باشد مثلاً به آموزش و پرورش اهمیت بدهد، دبیران خوب و شایسته انتخاب نماید، از مشاور تحصیلی توانمند برخوردار باشد تا مرتباً امور روزانه ی دانش آموز را از طریق یک ارتباط سه جانبه (دانش آموز _ مدرسه _ خانه) پیگیری نماید، مطمئناً برنامه ریزی ما نیز به موفقیت نزدیکتر خواهد بود. اما اگر مدرسه مشکلاتی داشته باشد، شما باید بخشی از توان ذهنی خود را به مشکلات ناشی از کاستی های مدرسه اختصاص دهید.
دوستان : دوستان در تمامی ابعاد زندگی می توانند بسیار اثرگذار باشند. قابل ملاحظه است. مثلاً دوستان می توانند با بیشنهادهای خوب و سازنده به شما در موفقیت برنامه ی درسی کمک کنند. ولی گاهی دوستان از موقعیت خود سوء استفاده نموده با پیشنهادهایی از قبیل رفتن به سینما، پارک، بازی و ... گفتن حالا امروز را بی خیال شو، بچه ی درس خوان، پروفسور، می توانند شما را تحریک کرده و اسباب تزلزل فکر و برنامه را فراهم نمایند. فراموش نکنید علی رغم مشکلات محیطی، باید با اتکا به تو انمندی های فردی و برنامه ریزی مطلوب، اثرات این مشکلات به حد اقل برسانید و در راه رسیدن به اهدافی که دارید گام بردارید چون همیشه کنترل مسایل محیطی در اختیار ما نیست.
در
باره برنامه ریزی خود با دیگران صحبت کنید محرکی قوی است چون منتظرید نتیجه را
از شما بپرسد.
چگونه برنامه ریزی کنیم؟ حال که براهمیت برنامه ریزی در رسیدن به موفقیت تحصیلی پی بردیم و اصول و فواید یک برنامه ریزی مؤثر را شناختیم به تدریج نحوه ی برنامه ریزی را می آموزیم. بنابراین باید گام های زیر را بردا ریم:
گام اول : تعیین نوع برنامه
گام دوم : تعیین روش برنامه
گام سوم : تهیه ی فهرستی از فعالیت های روزانه
گام چهارم: تعیین زمان مناسب برای هر فعالیت
گام پنجم : اولویت بندی فعالیت ها
گام ششم : تهیه و تنظیم جدول برنامه
گام اول : تعیین نوع برنامه برنامه ریزی بهترین وسیله برای مرتب کردن، سازمان دادن امور و نهایتاً خود نظم بخشی است. برنامه ریزی صرفأ یادداشت کردن کارهای روزانه نیست بلکه تکنیکی است که به وسیله ی آن می توان با مدیریت زمان و چینش درست کارها بهتر به اهداف پیش بینی شده رسید. ابتدا کارهای مهم وبزرگ را انجام دهید وسپس به سراغ کارهای کوچک وآسان بروید.
لذا متناسب با حجم تکالیف و هدف هایی که داریم برنامه ها در قالب های زیر ریخته
می شوند : 1- روزانه 2- هفتگی 3- ماهانه 4- سالانه 5- سالانه
البته قالب های دیگری نیز وجود دارد مثلا 5 ساله و 20 ساله که خیلی به موضوع بحث ما مربوط نمی شود. بهترین و مناسب ترین برنامه ای که برای دانش آموزان در حال تحصیل مناسب می باشد برنامه ی هفتگی است.
استفاده از برنامه ریزی هفتگی چند مزیت دارد:
- با حوصله ی دانش آموزان هماهنگ تر است.
- نه خیلی کوتاه مدت (روزانه) و نه خیلی درازمدت (ماهانه، فصلی) است.
- به سرعت می توان برنامه را ارزیابی و اصلاحات لازم را اعمال نمود.
- زود، نتیجهی کار خود را میبینیم، احساس پیشرفت میکنیم و این امر باعث دل گرمی و تقویت انگیزهی ما میشود.
گام دوم - تعیین روش برنامه به طور کلی روش های برنامه ریزی را می توان به دو دسته تقسیم نمود:
الف) برنامه ی زمان (ساعت) محور: یعنی ابتدا ساعات روزانه ی خود را تنظیم کنید و سپس هر درس و برنامه را در داخل آن ساعات بگنجانیم. مثال 1:
| شنبه | 2-3 | 3/15-4 | 4/10-5 | 5/15-6/30 | 6/45-7/30 |
| شیمی | ادبیات | ریاضی | کلاس زبان | فیزیک |
ب)برنامه ی تکلیف محور: در این نوع برنامه ریزی ابتدا دروسی را که باید بخوانیم مبنا قرار می دهیم و سپس زمان مناسب برای هر درس را پیش بینی می کنیم. مثال 2:
| نام درس | پیش بینی | شنبه | یکشنبه | دوشنبه | سه شنبه | چهارشنبه | پنجشنبه | جمعه |
| ریاضی | 4 | 2 | 1 | 1 |
روش خود را مرحله به مرحله محاسبه کنید. هر یک از روش های فوق دارای نقاط قوت و ضعف است. شما می توانید هر دو نمونه را آزمایش کنید و ببینید کدام یک بیش تر با سلایق و شرایط روانی شما هماهنگ تر است. هر یک را انتخاب کردید آن روش می تواند برای شما کمک کننده باشد.
گام سوم - تهیه ی فهرست از فعالیت های روزانه قبل از این که دست به کار شوید ابتدا کارها و فعالیت هایی را که می باید انجام دهید را فهرست کنید.
مثلا برای نمونه یک دانش آموز می تواند بخشی از امور زیر را برای خود لیست نماید.
1- انجام تکالیف دروس همان روز و مرور آن ها
2- مرور دروسی که فردا در برنامه ی مدرسه دارد.
3- رفتن به کلاس زبان
4- شرکت در نماز جماعت
5-دیدن تلویزیون و بودن در کنار خانواده
6-استفاده از کامپیوتر و اینترنت
7- خواب روزانه
8- بودن با دوستان و ...
گام چهارم – تعیین مدت زمان برنامه اگر قرار باشد ما برنامه ی زمان محور یا تکلیف محور را بر گزینیم در هر دو شکل آن باید بدانیم برای انجام اموری که فهرست کرده ایم به طور متوسط در روز چه قدر وقت نیاز داریم. هرچند دانش آموزان به تناسب نوع مدرسه و شیفت کاری با یکدیگر متفاوتند ولی اغلب دانش آموزان روزانه حداقل 6 ساعت از وقت خود را در مدرسه سپری می کنند. بنابراین مدت زمانی که در اختیار دارند از زمانی که به منزل
می رسند تا وقت خوابیدن است. خلاصه این که هر دانش آموزی به تناسب شرایطی که دارد می تواند بین 7 تا 10 ساعت برنامه ریزی کند.
گام پنجم - اولویت بندی و تعیین انجام کارها پس از این که مدت زمان لازم را برای انجام تکالیف و امور تحصیلی و سایر کارهایی که به عنوان فعالیت های جنبی پذیرفته ایم در روز مشخص کردیم. باید تکلیف برنامه را اولویت بندی کرده و برای آن ها زمانی مناسب در نظر بگیریم.منظور از اولویت بندی، تعیین درجه ی اهمیت تکالیف است این درجات می تواند از 1 تا 5 باشد. مثلا برای دانش آموزان اولین اولویت، دروس مدرسه است و بهتر است محور برنامه ی مطالب درسی همان روز و روز بعد باشد و باقی مانده ی اوقات را باید به سایر امور اختصاص داد. پس از این که اولویت بندی کردیم. باید برای هر درس زمان مناسبی را پیش بینی کنیم. مثلا اگر قرار گذاشته ایم فیزیک بخوا نیم باید زمان لازم برای آن را نیز درنظر بگیریم. توجه داشته باشید که لازم نیست برای همه ی دروس زمان یکسان پیش بینی کنیم، بلکه هر درس و هر کاری باید زمان متناسب با خودش را داشته باشد.اگر در درسی ضعف داریم و یا برای ما، دشوار تر است، باید ساعات بیش تری اختصاص دهیم و بعضی دروس نیز زمان کم تری را می طلبد.
از
انداختن تقصیر به گردن دیگران پرهیز کنید.
گام ششم – تهیه ی جدول برنامه ریزی
حال که مواد لازم را برای تنظیم جدول برنامه مشخص نموده ایم باید گام آخر را
برداریم و جدول برنامه را تکمیل کنیم. برای این کار اول باید روش برنامهی خود را
معلوم کنید که آیا زمان محور است یا تکلیف محور، برای این که شما با هر دو روش
آشنا شوید ما جدول برنامه را به دو روش تهیه می کنیم. یعنی روش تابع زمان و روش
تایع تکلیف.
نمونه ی جدول برنامه ی تابع زمان:
تذکر:این جدول نمونه است در صورتیکه بخواهید از این جدول استفاده کنید باید با سلیقه ی خودتان تنظیم وتکثیر کنید.
نکات قابل توجه در جدول زمان (ساعت) محور:
1- ابتدا اولویت را به دروس همان روز بدهید. مثلا اگر شنبه دروس فیریک، دینی و زبان داشته باشید بهتر است مرور مطالب درسی و تکالیف دروس همان روز را در اولویت قرار دهید. این کار برای یادگیری دروس بسیار کارساز است. چرا که حافظهی شما هنوز فعال است و آن چه را که در کلاس یاد گرفته اید می توانید قبل از آن که به فراموشی سپرده شوند به یاد آورید و با کمک جزوه و کتاب، تکالیف مربوط با سرعت بیش تری انجام می شود. 2- اگر به مطالعه عادت ندارید و تازه برنامه ریزی را شروع کرده اید برای خود روزانه 2 الی 3 ساعت درس و مطالعه برنامه ریزی کنید و به تدریج این زمان را به 5 ساعت افزایش دهید. اگر روزانه بین 5-3 ساعت مطالعه کنید مطمئن باشید موفقیت تحصیلی شما حتمی است. 3- حتما بین مطالعه ی دو درس یک استراحت 10-15 دقیقه ای داشته باشید و برای مطالعه ی یک درس بین 45-60 دقیقه وقت بگذارید ما به این مدت «واحد زمان مطالعه» می گوییم.
4- سعی کنید دروسی را که نیاز به تمرکز بیش تری دارد در بهترین ساعات روزانه (ساعات انرژیک) و دروسی را که آسان تر هستند و یا به آن ها علاقه ی بیش تری دارید در سایر زمان ها مطالعه کنید.
5- هرگز دو درس دشوار و یا دو درس حفظی را پشت سرهم قرار ندهید. بلکه بهتر است بین دو درس مفهومی یک درس حفظی قرار دهید. مثلا از ساعت 3 تا 4 ریاضی بخو انید و برای ساعت دیگر 5/4 تا 5 درس دینی را قرار دهید.
6- سعی کنید در برنامه ی خود ساعات آزاد پیش بینی کنید که اگر به دلیلی از برنامه ها جا ماندید بتوانید جبران کنید.
7- در پایان هفته یک بار برنامه را مرور کنید و میزان پیشرفت خود را ارزیابی و ثبت کنید و ببینید چه موانعی در کار وجود دارد.
خلاصه این که سعی کنید آن چه را که باعث دل زدگی و عدم رضایت شما شده است شناسایی کنید و آن ها را کنترل کنید. فراموش نکنید آن چه در این میان بسیار اهمیت دارد رضایت نسبی شماست نه رضایت صد درصدی. معلمان شما منابع اطلاعاتی با ارزشی هستند. به آنها نشان دهید که برای مهارتهایشان ارزش قایل هستید. همین که به زندگی و درس خودتان سامان بخشیده اید و امورتان را سازمان داده اید، این یک موفقیت بسیار بزرگی است حتما برای این موفقیت به خودتان تبریک بگویید. اگرچه باید درصد پیشرفت شروع کرده باشید به تدریج عادت کنید و میزان وابستکی شما به برنامه بیش تر می شود.
معلمان
شما منابع اطلاعاتی با ارزشی هستند. به آنها نشان دهید که برای مهارتهایشان
ارزش قایل هستید.
نمونه ی جدول برنامه ریزی به روش تابع تکالیف دروس پیش بینی زمان شنبه یکشنبه دوشنبه سه شنبه چهارشنبه پنجشنبه جمعه جمع ساعات مطالعه ارزیابی دانش آموز دینی زبان فارسی ادبیات فارسی زبان خارجه فیزیک 1 شیمی 1 ریاضی 1 مطالعات علوم زیستی کامپیوتر جمع ملاحظات تذکر:این جدول نمونه است در صورتیکه بخواهید از این جدول استفاده کنید باید با سلیقه ی خودتان تنظیم وتکثیر کنید. در روش قبلی، زمان هر تکلیف و برنامه از قبل مشخص شده است و دانش آموز موظف می شد در یک جدول زمانی مشخص به اجرای برنامه و مطالعه ی دروس اقدام کند، اما در این شیوه از قبل زمان انجام تکالیف مشخص نیست بلکه پس از آن که انجام دادید زمان آن را در برنامه ثبت می کنید. نکات قابل توجه در جدول برنامه ی تکلیف محور 1- ستون اصلی این برنامه نام دروسی است که قرار است در هفته مطالعه شوند. 2- در ستون بعدی (ستون پیش بینی) میزان زمانی که در طول هفته برای یک درس مناسب به نظر می رسد یادداشت می شود. معلمین را راضی نگهدارید.ردیف آخر کلاس ننشینید .کار کلاس را به موقع انجام دهید. 3- در ستون یکی مانده به آخر میزان ساعات مطالعه ی دروس مطالعه شده در هر روز قابل ثبت می باشد. مثلا روز شنبه یک ساعت ریاضی خواندم، یک ساعت شیمی خواندم و 45 دقیقه ادبیات و یک ساعت زبان و در مجموع 45/2 ساعت مطالعه داشتم. 4- در پایان هفته می توانید عملکرد خود را ارزیابی کنید و نقاط ضعف و قوت خود را در برنامه مشخص کنید و آن ها را ثبت کنید و سعی کنید برای هفته ی آینده آن ها را کنترل کنید مثلا اگر در جایی نتوانستید به دوستان نه بگویید و یا درسی را در حد مطلوب وقت نگذاشتید و یا درسی را نفهمیدید یادداشت، و برای رفع هر مشکل راهکاری مشخص کنید. عوامل تهدید کننده ی برنامه ریزی یکی از شایع ترین مسایلی که در بین دانش آموزان رایج است، این است که یا بی برنامه هستند و یا این که یک برنامه را شروع می کنند ولی بعد از مدت کوتاهی آن را رها می کنند و نمی توانند آن را ادامه دهند. لذا می باید عواملی که موجب بروز این مشکل می شوند شنا سایی کنیم تا حتی المقدور از افت و یا توقف برنامه پیش گیری شود. برخی از این عوامل تهدید کننده عبارتند از : 1- عدم تطابق برنامه با توانایی برنامه ریز : یعنی انتظارات برنامه منطبق بر توانایی ها و امکانات برنامه ریز نمی باشد. این نکته بسیار مهم است که اهداف برنامه و مدت زمانی که برای رسیدن به آن پیش بینی کرده ایم، طوری باشد که ما از عهده ی آن برآییم وگرنه احساس ناتوانی و به تبع آن یأس و ناامیدی و نهایتا احساس شکست در ما ایجاد می شود. 2- عدم رعایت اصول و قواعد برنامه ریزی:همان گونه که قبلا نیز اشاره شد صرف خواستن، موقعیت برنامه را تضمین نمی کند، بلکه آن چه موجب موفقیت برنامه می شود. هم اراده ی برنامه ریز است و هم رعایت نکات فنی در چینش برنامه. به عبارت دیگر مهارت برنامه ریز در برنامه ریزی. چنان چه دانش آموزی اصول و روش برنامه ریزی را رعایت نکند طبیعی است که با مشکل مواجه شود. به طور مثال این که من حتما باید این درس را تمام کنم. درحالی که زمان پیش بینی شده برای انجام تکلیف کافی نباشد موجب می شود که کیفیت فدای کمیت شود و یا قرار ندادن استراحت در بین مطالعه ی دروس و یا عدم ارزیابی و اصلاح برنامه نکاتی هستند که عدم رعایت آن موجب شکست برنامه می شود. از خویشاوندان کمک بگیرید چون اگر احساس کنند مفیدند، ثابت می کنند که برای شما مفیدند. 3- عدم پشتکار: برنامه ریزی به خصوص در مراحل اولیه نیازمند اراده ی قوی، پشتکار، جدیت و سماجت در پیگیری می باشد. ما باید به این واقعیت برسیم که برای رسیدن به موفقیت باید زحمت بکشیم، باید از برخی لذت های خود صرفه نظر کنیم و درک این واقعیت بسیار مهم است که هر بزرگی بدون مشقت به درجات علمی نرسیده. اگر می بینید امروز یک پزشک حاذق یا یک مهندس قابل از پایگاه مناسب اجتماعی، شخصیتی و اقتصادی برخوردار است به بهای تحمل مشقت هایی بوده که در دوران دانشآموزی تحمل کرده است. خلاصه این که ضعف در اراده و عدم پشتکار و جدیت می تواند برنامه را در خطر توقف قرار دهد. 4- انعطاف پذیری: بعضی ها خود را گرفتار زندان برنامه ریزی می کنند و کلیشه ای رفتار می کنند. درست است که رعایت نظم و برنامه ریزی و زمان بندی امور موجب موفقیت در برنامه است اما اگر ما اسیر زمان شویم و خود را در حصار بلند برنامه تصور کنیم آن برنامه لذتی برای ما ندارد و ما در نیمه ی راه از حرکت باز می ایستیم. بنابراین باید باید با برنامه زندگی کنیم در صورت لزوم اصلاح کنیم و خلاصه اینکه برنامه باید با عادات و خصوصیات روانی ما ارتباط نزدیک داشته باشد تا از خطر توقف مصون باشد. 5- احساس عدم نیاز به برنامه: بعضی ها فکر می کنند وقتی که می توانند بخوانند و نمره ی خوب بگیرند دیگر چه نیازی به برنامه است. درحالی که اؤلا برنامه ریزی مزایایی فراتر از گرفتن نمره ی خوب دارد. به طور مثال برنامه ریزی اضطراب ما را کم می کند و به زندگی و خود ما نظم می دهد تمرکز ما را افزایش می دهد. ثانیا اهداف بلند مثل کنکور نیازمند برنامه ریزی است و هرگز نمی توان بدون برنامه ریزی در رقابت بزرگ پیروز شد. اصولا میادین بزرگ، انسان های با اراده و با برنامه را طلب می کند. 6- تغییرگریزی: بعضی از افراد غیر فعال و تغییرگریزند. آن ها به روزمرگی عادت کرده اند و حاضر نیستند با تغییر شرایط به وضعیت خود سروسامانی بدهند. این عده تحمل مواجهه با واقعیت های وجود خود را ندارند و حاضرنیستند با ضعف ها و کاستیهای خود مواجه شوند و برای رفع آن ها اقدام کنند. بدیهی است افرادی با این ویژگی فاقد خلاقیت و شجاعت و ریسک پذیری بوده و به حداقل ها قانع اند و تحمل سختی را ندارند. 7-ضعف اعتماد به نفس: از عوامل تهدید کننده برنامه، ضعف اعتماد به نفس برنامه ریز است. افرادی را که می توانید با آنها مشورت کنید به خاطر داشته باشید. کسانی که از این نظر با مشکل روبه رو هستند، به نتیجه ی برنامه امیدوار نیستند و دچار شک و تردید می باشند، قدرت گفتن نه به درخواست های نابه جا را ندارند، به توانایی های خود ایمان ندارند، معمولا به دیگران وابسته هستند و به همین دلیل مسؤولیت پذیر نمی باشند. بدیهی است کسانی که این خصایص را دارند فاقد اراده ی کافی برای طی کردن مسیر برنامه بوده و مشکل پیدا می کنند. ویژگی های یک برنامهی مطلوب هفتگی: با توجه به آن چه گفته شد، برنامه ای مؤثر و قابل اجرا می باشد که ویژگی زیرا را در خود داشته باشد. 1-قبلا به صورت آزمایشی اجرا گردیده (3 تا 4 هفته) تا نقاط ضعف و قوت برنامه شناسایی و اصلاح شده باشد. 2- وقت های پیش بینی شده برای دروس یا سایر فعالیت ها غیر واقعی نباشد یعنی اگر درسی2 ساعت وقت می برد برایش یک ساعت وقت مشخص نکرده باشیم. 3- برای سایر فعالیت های ضروری و روزانه نیز زمان مناسبی پیش بینی شده باشد. 4- برای هر 45تا 60 دقیقه مطالعه بین 10 تا 15 دقیقه استراحت پیش بینی شده باشد. 5- بین 6 تا 8 ساعت خواب شبانه داشته باشید. برای این که اثر بخشی ساعات بیداری را افزایش می دهد. 6- انجام تکالیف و مطالعه ی دروس همان روز در برنامه ی روزانه پیش بینی شده باشد چرا که حافظه، آماد گی بیش تری را برای تثبیت یادگیری مطالب همان روز دارد. 7- دروس مشکل و سنگین را در ساعات پر بازده (انرژیک) و دروسی را که متکی به حافظه است به سایر اوقات اختصاص دهید. 8- ترتیب قرار گرفتن دروس به شکلی باشد که مثلا دو درس حفظی یا مفهومی پشت سرهم نباشد. مشکل خود را با یک یا چند نفرکه به آنها اعتماد دارید ، در میان بگذارید. 9- در برنامه ریزی ساعاتی را به عنوان ساعات آزاد برای جبران عقب ماندگی و مسایل غیرقابل پیش بینی اختصاص دهید. 10- در پایان هفته فرصتی را برای مرور دروس هفته اختصاص دهید. 11- باور خود را به موفقیت برنامه افزایش دهید و در صورت اجرای برنامه حتمأ خود را تشویق کنید. 12- با توجه به سطح توانایی ها، عادات و ویژگی های شخصیتی و خانوادگی خود میزان ساعات روزانه ی خود را تعیین کنید اگر می بینید کشش روزانه ی 5 ساعت مطالعه ندارید هرگز به زور خود را مقید به برنامه هایی که تو انایی اجرای آن را ندارید ننمایید. بهترین برنامه، برنامه ای است که کیفیت داشته باشد یعنی با علاقه آن را انجام دهید نه از سر اجبار و بی میلی. بنابراین اگر 2 ساعت روزانه با میل مطالعه می کنید بهتر است از این که 10 ساعت با بی تفاوتی و بی علاقگی درس بخوانید. 13- در برنامه ریزی متکی به خودتان باشید و خود را با دیگران مقایسه نکنید. چون شرایط، اهداف و قابلیت های شما با دیگران متفاوت است. 14- حتما دفتر برنامه ریزی داشته باشید و آن را روزانه مورد توجه قرار دهید. 15- مجموع ساعات مطالعه ی خود را در پایان روز و هفته حتما یادداشت کنید. 16- خواندن و یادگیری دروس مدرسه باید در اولویت باشد. بنابراین اگر فرصت کافی برای فراگیری همه ی فعالیت های آموزشی (مثل کلاس زبان و کلاس های هنری) ندارید اولویت با دروس مدرسه است. 17- در طول برنامه، ضعف ها و مشکلات را شناسایی و درصدد رفع آن برآیید وگرنه فکر می کنید اصل برنامه ریزی اشکال دارد. 18- هرکز کیفیت را فدای کمیت نکنید مهم این است که یک ساعت مفید درس بخوانید نه این که صرفا یک ساعت وقت بگذرانید. 19- لازم نیست برنامه ی شما 100 درصد موفق باشد بلکه اگر 50 تا 60 درصد آن را موفق ارزیابی کردید عالی است و به تدریج بهتر می شود. فهرستی از کارهای که باید انجام دهید فراهم کنید. 20- سعی کنید اصول مطالعه را یاد بگیرید تا بهتر بتوانید از دقت خود استفاده کنید و نهایتا احساس رضایت شما از برنامه افزایش می یابد. سخن پایانی اگر چه مطالب این کتابچه اطلاعات شما را در زمینه های مختلف و به خصوص در زمینه ی مهارت برنامه ریزی افزایش میدهد، ولی رسیدن به موفقیت در ابعاد گوناگون مستلزم آشنایی بیش تر با سایر مهارت های زندگی و تحصیلی می باشد. لذا توصیه اکید ما به شما این است که علاوه بر مطالعه ی منابع مکتوب، از کمک های تخصصی مشاوران توانمند نیز بهره ببرید تا ضمن پاسخگویی به سؤالات و ابهامات شما در طول مسیر، قدرت شما در مواجهه با شرایط بحرانی افزایش یابد و در نهایت پیروز میدان باشید. به امید موفقیت شما دبیرستان نمونه علامه طباطبایی الشتر دیماه 91 [1] -برنامه ریزی تحصیلی ویژه دانش آموزان/مولف اردشیر کیانی؛انتشارات ورای دانش، سال 1387،ص14
ارسال توسط گروه های آموزشی الشتر
آخرین مطالب
